Habilitat, Elizaveta KVILINKOVA

Bu makalede, Gagavuzların geleneksel manevi kültüründeki önemli etnokültürel izlerinden biri olarak kendini gösteren kurban töreni incelenmektedir. Bu tören, Gagavuzların dini-ahlaki görüşlerinin bir parçasıdır ve takvim, aile ve toplumsal bayramlara göre gerçekleştirilir. Tören kelimesinin, benzer adlandırmalar ve içeriklerle birlikte değişik tarihi dönemlerde birçok halk tarafından bilindiğini kaydetmek gerekir. Yazar tarafından saha çalışmaları sırasında derlenmiş olan malzeme temelinde, bu törenin gerçekleştirilmesi, değişik biçimleri ve içerikleri, kurban sunmada kullanılan hayvan türleri vb. konular incelenmektedir. Makalede ayrıca, kurban hayvanı kesme, kurban yemeği hazırlama tarzı vb. konularda tören faaliyetlerinin işlevsel önemi tahlil edilmektedir. Araştırma sırasında, yazar tarafından kurban töreninin 18’den fazla farklı çeşidi tespit edilmiştir. Gagavuz kurban töreninin Balkanlar bölgesi halkları ve yine Türk halkları arasında yaygınlaşmış olan benzer törenlerle karşılaştırılması sayesinde Moldova ve Bulgaristan Gagavuzlarına özgü bölgesel özellikler ortaya çıkarılabilmiştir. Yazar, hayvanların kurban edildikleri ”kurban kanı” ile ilgili olarak Gagavuzların günümüzde de arkaik üsulleri korudukları yargısına varmaktadır. Canlı hayvanların kurban edilmesi Ortodoks kilisesinin tesiri altında dönüşüme uğramış bir törendir. Kurban sunmadaki bu üsul „kurban milosti (kurban ihsanı)” olup daha fakir olan köydeşlere toplumsal olarak yardım etme biçimidir. Sonuç bölümünde, kurban töreninin Gagavuzlar arasındaki işlevsel öneminin günümüzde de büyük ölçüde yitirilmediği vurgulanmaktadır.

Anatarlar kelimeler: kurban töreni, Moldova ve Bulgaristan Gagavuzları, geleneksel törenler, dönüşüm süreci.