Olcobay KARATAYEV

Bilindiği gibi Kırgız boy adı Avrasya’nın birçok yerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu boy adı sıkça yer ve su adlarında görülmektedir. Özellikle orta asırlarda Kırgız göçlerinin çok olmasından, göçebe hayat tarzına sahip olmalarından, başka halkların değişim ve asimilasyonun yanı sıra boylar arası kültürel etkileşime tarihi ve kültürel açıdan önemli roller üstlenmesinden bu durum söz konusu olmuştur diyebiliriz. Yüzyıllardır kalabalık gruplar şeklinde devam eden göçlerden sonra Fuyu Kırgızları en doğuda kalmalarına sebep olmuştur. Bilimsel çalışmalarda Çin’in Heyluntsyan bölgesindeki Fuyu ilçesinde yaşayan küçük bir grup olan Kırgızlara “Fu-yu” veya “Fu-yuy” olarak bilinmektedir. Sayıları 1500 ‘ü geçmeyen Fuyu Kırgızları kendilene “Kırgız”, “Hergez” veya “Tirtiz” demektedirler. Bu bölgede yaşayan Mancur, Moğol, Daur, Evenklerden antropolojik tipleme açısından farklı olarak açık tenli ve europid yüz şekline sahipler. Aralarında sarı ırka has özellikler taşıyanlar da vardır. Geçim şeklinde bakıldığında hayvancılık ön planda olduğunu görmekteyiz. Bilimsel çalışmalarda, Fuyu Kırgızların dili Türkçenin bir lehçesi olduğunu göstermektedir ve günümüz Hakas ve Şor dilleriyle aynı kökten beslendiklerinden bahsedilmektedir. Aynı zamanda Sarı Uygurlar ve Lobnor diliyle de benzerlikler söz konusudur. Fuyu’da yaşayan Kırgızlar Tabhın, Tabındır, Çigdir, Sandırdır, Bıltırdı, Orttır denilen altı boydan oluşmaktadır. Enesay Kırgızlarının ilk göçleri günümüz Moğolistan oradan da Mançurya’ya Kubilay Han’ın yönettiği Yuan döneminden itibaren başlamaktadır. Cengiz soyundan gelen Haydu Han ile Kubilay Hanlar arasında Kara-Korum’da geçen savaşta iki tarafta da Kırgızların yer aldığı bilinmektedir. Fuyu Kırgızlarının geleneksel geçim kaynağı hayvancılık olmuştur. At, koyun ve büyükbaş beslemişlerdir. Avcılık da başta gelen geçim kaynaklarından biriydi ve avcılıkta atları, tazıları kullanıyorlardı. Sözlü kaynaklarda Fuyu Kırgızları XIX yüzyılın ortalarında buğday ekmeye başladıkları söylenmektedir. Yine XIX yüzyılın ortalarında göçebelikten (çadırlardan) yerleşik hayata (evlere) geçtikleri bilinmektedir. Geçmişte Fuyu Kırgızlarının milli kıyafetleri daha çok geniş, rahat, yenleri uzun ve kemerli şekilleri ağırlıktaydı. Kadın çiçek desenli elbiseleri giyiyorlardı. Kadınlar da erkekler de beyaz kumaştan şapka giyiyorlardı. Bu şapkalar yazın sineklerden korumaktaydı. Kışın ise kuzu kürkünden yapılan şapkaları kullanıyorlardı. Önde gelen insanlar tilki kürkünden şapkalar giyiyorlardı. Kışın giydikleri kıyafetlerin çoğu koyun derisinden yapılmaktaydı. Varlıklı insanlar ise tilki kürkünü kullanıyorlardı. Geleneksel müzik aletlerinden olan “homus” Hakasların kullandıkları “homusuna” tıpatıp benzemektedir. Ayrıca “hobrah” denilen üflemeli müzik aleti de bilinmektedir.

Anahtar Kelimeler: Fuyu Bölgesi, Kırgız, Çin Halk Cumhuriyeti, geleneksel kültür, Enesay Kırgızları