Kutay ÜSTÜN
Metehan KARAKURT
Batı Avrupa’da modernleşme ve sanayileşme süreciyle birlikte ortaya çıkan Milliyetçilik olgusu, kısa sürede Çarlık yönetiminin çok dilli, çok uluslu feodal devlet yapısını tehdit etmeye başlayınca, Kafkasya ve Türkistan’a doğru genişleyen sınırlarını ve mevcut devlet yapısını korumak isteyen Çarlık Rusya’sı, Rus Olmayan (Neruskiy) ve Hıristiyan Olmayan (İnoverets) diğer imparatorluk tebaasını Ruslaştırma ve Hıristiyanlaştırmak için 19. yüzyılın ortalarına doğru asimilasyon ve misyonerlik politikaları izlemiştir. Rusçanın Çarlık sınırları içerisinde eğitim ve iletişim dili olması için yürütülen bu kültürel milliyetçi politikanın başında Kazan Üniversitesi İlahiyat Akademisinde Türk lehçeleri ve ilahiyat üzerinde çalışan Nikolay İvanoviç İlminskiy yer almaktadır. Çar II. Aleksandır tarafından desteklenen İlminskiy’nin eğitim sistemi, yükselen Rus milliyetçiliğinin bir yansıması olarak Rus dilinin ve Hıristiyanlığın yaygınlaşmasına ve daha sistematik bir şekilde uygulanmasına olanak sağlamıştır. Hazırlanan bu eğitim sistemi doğrultusunda, misyonerlik faaliyetlerinin yürütülmesi, yerel dillerin lehçe ve şivelerle bölünmesi, yerel diller ile birlikte Rusça ve Kiril alfabesinin öğretilmesi, nihayetinde Rusçanın Çarlık sınırları içinde ortak bir dil haline getirilmesi amaçlanmıştır. Böylelikle, dini ve etnik açıdan farklı olan grupların, Rus ve Ortodoks Hıristiyan kimliği içerisinde asimile edilmesi istenmiştir. Bu çalışma, Rus milliyetçiliğinin İlminskiy eğitim sistemi aracılığıyla yürüttüğü kültürel asimilasyon politikası sürecini, bu süreci etkileyen faktörleri, bu eğitim sisteminin yapısını ve uygulamalarını incelemiştir. İlminskiy eğitim sisteminin imparatorluk sınırları içerisinde hedeflediği başarıya ulaşamamış olsa da Tatar Türklerinin Hıristiyanlaştırılması, Rusçanın diğer etnik gruplar arasında yaygınlaştırılması ve kendisinden sonra gelen Ruslaştırma politikalarına zemin hazırlaması açısından oldukça etkili olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Rus milliyetçiliği, Ruslaştırma, İlminskiy, Kafkasya, Milliyetçilik
