Çolpon T. SIDIKOVA

Çalışmada Çengiz Aytmatov’un “Selvi Boylum Al yazmalım”, “Elveda Gülsarı” ve “Beyaz Gemi” eserlerinde yansıtılan Kırgız konuşma görgü kuralları ele alınmıştır. Konuşma âdabı veya görgü kuralları, toplum üyelereinin arasında iletişim sağlayan sözlü ve sözsüz unsurlar sistemidir.  Konuşma kültürü geniş anlamda evrensel ve ulusal özelliğe sahiptir.  Bir halka ait gelenek ve davranış kuralları, milî konuşma âdabını ve iletişim kurallarını oluşturmaktadır. Bizim araştırmamızda ünlü yazarın eserindeki Rusçanın dil unsurları aracılığıyla anlatılan Kırgızca konuşma âdabının millî özellikleri ele alınmıştır. Bilindiği gibi Çengiz Aytmatov’un “Beyaz Gemi” ve “Elveda Gülsarı” eserleri Rusça yazılmıştır. “Selvi Boylum Al yazmalım” adlı eserini ize yazar kendisi çevirmiştir. Dolayısıyla adı geçen eserlerde Kırgız konuşma görgü kuralları daha net yansıtılmıştır.  Yazar, Kırgızça konuşma kültürünün taşıyıcısı olarak eserlerinde kendisinin daha küçük yaşından itibaren şahit olduğu Kırgızların günlük hayatı ve ana diliyle birlikte edindiği Kırgız kültürünü anlatmıştır. Çalışmamızda biz Kırgızların dil dünya görüşünün millî özelliklerini, mentalite ve iletişim esnasında gerçekleşip, kültürel özellikleri taşıyan unsurları üzerinde duracağız. İncelemeye aldığımız eserlerde selamlaşma ve misafir ağırlamada iletişim sağlayan kültürel unsurlar ve iletişim ortamında öncelik tanınması gereken akrabalık durum ve yaş özelikleri üzerinde durulmuştur. Ünlü yazar Çengiz Aytmatov’un söz konusu eserlerinde Kırgız konuşma âdabına göre kuralların doğru uygulanması ve aynı anda iletişim kuranlar tarafından yapılan hatalar da net olarak anlatılmıştır. 

Anahtar kelimeler: konuşma görgü kuralları, nezaket prensibi, selamlaşma görgü kuralları,  misafirperverlik, akrabalık, iletişişm ortamı