Mayrambek OROZOBAEV

Farklı bir vücut yapısı, gizemli yaşam tarzı ve olası tehlike uyandırması sebebiyle her zaman insan topluluğunun dikkatini çeken bir sürüngen türü olan yılan hakkında dünyadaki birçok halkın kültüründe çeşitli inanış ve uygulamalar mevcuttur. Bu inanış ve uygulamaların bir kısmı en eski Türk halklarından olan Kırgızlarda hala varlığını korumaya devam etmektedir. Örneğin, Kırgızlar kırsal bölgelerde çadırın içine ya da avluna yılan girdiği zaman evin fertleri üzerine süt, ayran, kımız gibi sütlü içecekleri serperek onun o bölgeden uzaklaşmasını sağlarlar. Buna da ak çaçuu (ak serpme) derler. Ayrıca çoğu közü açık (halk hekimleri)’lar kendi koruyucu ruhlarının Ak cılan (Ak yılan) olduğunu ileri sürer ve özellikle de tedavi sırasında yılan organından hazırlanmış ak darı (beyaz ilaç) denilen tedavi malzemesini kullanırlar. Bu tür inanış ve uygulamaların kökünün hangi temellere dayandığı henüz tam olarak bilinmemektedir. Öte yandan yılan, çoğu folklorik kaynaklarda sinsi, kurnaz, kindar, ölümcül, kötü niyetli bir varlığı simgelerken, bazı Kırgız masallarında bilinenin   aksine  onun   zeki,   dürüst,  duyarlı,   becerikli  ve  kutsal  bir   varlık  olarak betimlenmesi dikkat çekicidir. Bütün bunlar çalışmamızda Kırgız kültüründeki yılan konusunu  ayrıntılı  olarak  ele  almamıza  vesile  olmuştur.  Kırgız  kültüründeki  yılan konusuyla ilgi birçok bilgi sözlü kültür anlatımlarına dayanmaktadır. Çalışmamızda bu bilgilerin   yanı   sıra   kendi   gözümüz   ile   görüp   bizzat   tanık   olduğumuz   geleneksel uygulamalar da dikkate alınmıştır. Makalenin konusu Kırgız Halk Kültüründe Yılanla İlgili İnanışlar ve Kırgız Halk Hekimliğinde Yılan alt başlıkları çerçevesinde ele alınmıştır. Bu çalışmanın amacı, yılanın Kırgız kültüründeki yeri ve önemini tanıtmak, ayrıca günümüzde Kırgızlar arasındaki yılanla ilgili bazı inanış ve uygulamaların kökenini tespit etmek ve böylece genel Türk kültürünün henüz aydınlığa kavuşturulmamış yönlerinin araştırılmasına katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler: Yılan, yılan tedavisi, Kırgız halk hekimliği, Kırgız halk inançları.