Erhan YOSKA

Aydın MAĞARA

Bu makalede Azerbaycan Türklerinden Abdurrahman Fatalibeyli Düdenginski’nin Kızılordu’dan Azerbaycan Lejyonlarına uzanan askeri hayatı ile Almanya’daki basın faaliyetleri üzerinde durulmuştur. II. Dünya Savaşı’nda Sovyetler Birliği askeri olarak Almanlara karşı savaşırken esir düşen Düdeginski, Alman esir kamplarında lejyonlara dönüşen Azerbaycan askerlerinin komutasına görevlendirilerek Ruslara karşı başarılar elde etmiştir. Bu başarıların devamında Fatalibeyli, başta Azerbaycan Lejyonu olmak üzere, Türk Lejyonlarının siyasi, askeri, ekonomik, sosyo-kültürel haklarını iyileştirebilmek ve Sovyetler Birliği’nin takip ettiği Bolşevik politikaları kamuoyu ile paylaşabilmek adına Almanya’da basın faaliyetlerine başlamıştır. Bu bağlamda, savaşın bütün şiddetiyle devam ettiği dönemde Düdenginski, muhaceretteki Türk dünyası aydınları ve Naziler tarafından desteklenerek Azerbaycan gazetesini yayınlamaya başlamıştır. Azerbaycan Gazetesi’nde Almanya’nın savaştaki başarılarını göstererek lejyonların moralini yükselten ve Azerbaycan’daki durum hakkında bilgi veren haber ve yazılar kaleme almıştır. II. Dünya savaşının sonrasında ise Amerikan Komitesi tarafından finanse edilen Azerbaycan” dergisi Düdenginski editörlüğünde yayın hayatına başlamıştır. Antibolşevik bir anlayışla yayınlanan dergi, 1953 yılının sonuna kadar Almanya’da basılmaya devam etmiştir. Fatalibeyli’nin Almanya’daki basın faaliyetlerinin sonuncusunu Azatlık Radyosu ya da Özgürlük Radyosu’ndaki editörlük ve yazı işleri müdürlüğü teşkil etmektedir. Tarama modeli kullanılan çalışmamızda, Azerbaycan ve Türkiye’deki kaynaklardan yararlanılmak suretiyle Düdenginski’nin hayatı anlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Düdenginski, Azerbaycan Lejyonu, Azerbaycan Gazete ve Dergisi, Azatlık Radyosu