Bahattin ÇELİK

Güneydoğu Anadolu'da son yıllarda yapılan kazılar Neolitik Dönem hakkında önemli veriler sağlamıştır. Özellikle Yukarı Dicle Bölgesi'nde yapılan kazılar bölgedeki evsel yerleşimlerin özelliklerini ortaya çıkarmıştır. Ancak Urfa bölgesindeki evsel yerleşimlerle ilgili araştırmalar oldukça sınırlıdır. Urfa bölgesinde daha çok anıtsal kült yapılarını içinde barındıran ve T şeklinde dikilitaşlarla sembolize edilen Göbekli Tepe, Karahan Tepe, Sefer Tepe, Sayburç gibi Çanak Çömleksiz Neolitik merkezler kazılmaktadır. Bu merkezlerde ele geçen yapılara bakıldığında, bunların evsel özelliğe sahip olmadıkları daha çok kültsel özellikte kamu yapıları oldukları anlaşılmaktadır. Urfa bölgesinde, Epi-Paleolitik Dönem ve Çanak Çömleksiz Neolitik Döneme ait sadece Çakmaktepe yerleşiminde evsel özellikte yerler kazılmaktadır. Kalker platolarla bazalt platoların kesiştiği bir bölge olan ve oldukça sulak ve verimli bir bölge olan Urfa’nın Siverek ilçesindeki Kejo Harabesi evsel yerleşimlerin özelliklerinin anlaşılması açısından önemli bir örnektir. Kejo Harabesi yerleşiminde ele geçen buluntulara bakıldığında Byblos tipi ok uçlarının olduğu görülmektedir. Yerleşimde El-Khiam veya Helwan benzeri erken döneme ait uçlara rastlanmamıştır. Ayrıca Çayönü Aletleri’nin bulunmamış olması nedeniyle Kejo Harabesi yerleşimi, bu haliyle Çanak Çömleksiz Neolitik B evresine ait olduğunu göstermektedir. Bölgedeki evsel yerleşimler genellikle kayalık tepeler üzerinde yer almakta ve kazılar bu yerleşimlerin Neolitik dönemin çeşitli evrelerine ait olduğunu ortaya koymaktadır. Kejo Harabesi'nde gerçekleştirilecek kazılar Urfa Bölgesi'nin evsel yaşamının anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar kelimeler: Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem, Sivil Yerleşimler, Urfa Bölgesi, Kejo Harabesi