Songül ÇEK

Nasreddin Hoca ve fıkraları, halkın yaşama karşı geliştirdiği eleştirel tepkiyi bilge bir yaklaşımla dile getirir. Bu nedenle yüzyıllar boyu anlatılmaya, aktarılmaya hatta Cumhuriyet Döneminde dergi ve gazetelerle yazılı kültür ortamına taşınmaya devam etmiştir. 1938 yılında basılmaya başlayan ve 1969 yılına kadar devam eden " Yeni Nasrettin Hoca Gazetesi" bunlardan biridir. Sözlü kültür ortamında yüz yüze kurulan iletişimin yerini yazı vasıtasıyla gerçekleştirilen iletişimin aldığı kültürel ortamda siyaset ve mizahın karşılıklı etkileşimi Nasreddin Hoca’yı farklı ve rahat bir düzleme taşımıştır. Mizahın ironik vasfı doğrudan yapılan eleştiriyi yumuşatmakla birlikte, yazılı metne dönüşen mizah unsuru, siyasetin baskı kuran veya doğrudan hedefe yönelen gücünü sınırlamıştır. İletişimin alıcısı ve göndericisi somut ve canlı olarak ortamda bulunmadığından, fıkranın veya fıkra kahramanı Nasreddin Hoca’nın gönderdiği mesaja, o an alıcıya iletilememesinden dolayı, doğrudan tepki vermek mümkün olmamıştır. Bu da iktidarın gücünü mizah karşısında zayıflatmaktadır. Böyle bir ortamda Nasreddin Hoca fıkraları bir yandan yeniden üretilmeye başlanmış bir yandan da Hoca, siyasi mizah üreten bir kahramana dönüşmüştür.

Anahtar Kelimeler: Nasrettin Hoca Gazetesi, Cumhuriyet Dönemi, Yazılı Kültür, Siyasi Eleştiri, Fıkra, İletişim