Ergin AYAN

Gazneliler devrinde Harezm bölgesi bu devlete tâbi bir valilik olarak idare edilmekteydi. Selçuklu devleti kurulduktan ve Harezm fethedildikten sonra ise yine bir valilik olarak devam etmiştir. Ancak Selçuklular buradaki yönetici ailesini değiştirdiler. Harezmşâhlar hânedânının atası Anuştigin adlı bir Türk idi. Aslında Harezmşâhların bağımsızlık devirleri İl-Arslan ile başlar. Selçuklu hâkimiyetinden önceki devirde Harezmşâhlar Gaznelilerle kız alıp vererek akbalık kurmuşlardır. Selçuklular devrinde ise ilk Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey, Harezmli Altuncan Hatun ile evlenmiştir. Altuncan Hatun, Türk kadın tipine örnek gösterilecek bir hatundur. Sultan Sancar’ın ölümüyle birlikte bağımsız bir devlet haline gelen Harezmşâhlar ile Irak Selçuklu Sultanları arasında yapılan siyasi evlilikler vasıtasıyla hânedân akrabalıkları kurulmuştur. Harezm hükümdârlarının yine bir Türk kavmi olan Kanglı hatunlarıyla evlilik gerçekleştirdikleri görülmektedir. Bu evliliklerin de askeri ve siyasi yönleri vardır. Ayrıca, bu hatunlar Harezmşâhların siyasi hayatında çok önemli roller oynamışlardır. Bilhassa Moğol istilâsı sıralarında siyaseten çok ön plana çıktıkları görülmektedir. Harezmşâhlar, Karahanlılarla ve yerel hükümdârlarla da kız alıp vermişlerdir. Son Harezmşâh Celâleddîn Muhammed, Harezm’den Anadolu’ya kadar uzanan macerasında pek çok evlilik gerçekleştirmiştir.

Anahtar kelimeler: Harezm, Gazneliler, Selçuklular, Karahanlılar, Moğollar