Savaş DURMUŞ
Hayvancılık sektörü, hem Türkiye hem de Kars için sağladığı içsel ve dışsal faydalar ile önemli sektörlerin başında gelmektedir. Bunun yansıra ülke ekonomisinde izlenen politikalar tarım ve hayvancılık sektörünü en çok etkileyenlerin başında gelmektedir. Türkiye ekonomisinde 1980 sonrası izlenen serbest piyasa ekonomisi ihracata dayalı büyüme modeliyle sanayi kesiminde yatırımları büyük ölçüde artırmış ve sektörü çeşitli yollarla desteklemiş fakat tarım ve hayvancılık sektörü bu gelişmeden yeterli derecede nasiplenememiştir. Özellikle Türkiye’de tarım kesiminde görülen parçalı arazi verimliği düşürerek Avrupa’nın tarım ve hayvancılık sektörünün gerisinde kalmıştır. Serhat şehri Kars ilimiz, Doğu Anadolu Bölgesinin kuzey doğusunda Türkiye’nin 1750 metre yüksekliğe sahip bir yayla şehri olup, Kars ekonomisinde hayvancılık önemli bir yere sahiptir. Şehrin ekonomik getirisi hayvancılık üzerine oturtulmuştur (Güvensoy, 2004: 227). Hayvanlar için büyük önem arz eden geniş otlakların, yüksek rakımlı çayırların, meraların ve yaylaların fazla olması ilde geçmişten günümüze hayvancılığı temel iktisadi bir faktör haline getirmiştir. Özellikle doğal ortamlarda mera ve yayla yetiştiriciliği et kalitesinin ve tadının yüksek olmasına imkan tanıdığından Kars, Türkiye’nin büyükbaş hayvan yetiştirme merkezlerinden biri olmuştur. 1940’lı yıllarda mera alanlarının 13.000 km²’ den fazla olduğu, bu oranın ili mera ve hayvan sayısı bakımından ilk 10’a, hayvancılık sektöründen elde edilen irad açısından Türkiye’nin zirvesine taşımıştır (Aydın, 2013: 16). 2014 nüfus sayım sonuçlarına göre Kars ilinin nüfusu 300.874 olup İl ve ilçe merkezleri nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı % 43.03, Belde ve köyler nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı % 56.97 yıllık nüfus artış oranı -13.03’ tür. Toplam arazinin % 35’e tekabül eden 340,000 hektarı tarım arazisidir (TUİK, 2014). Uzun süren kış mevsimi ilde tarımsal üretimi etkilemektedir. Yılda sadece bir kez hasat yapılabilmektedir. Hububat ve yem bitkileri üretiminden buğday, arpa, korunga, yonca ve fiğ yetiştirilirken, endüstri bitkilerinden sadece şeker pancarı ve patates üretimi yapılmaktadır. Kars’ta yapılan tarımsal üretimin % 34’ü tahıl, % 66’sı yem bitkilerinden oluşmaktadır. Tarımsal üretimin temel gayesi çiftçilerin hayvansal üretimini sağlamaktır. Hayvancılık sektörü diğer sektörlerden farklı olarak, içerisinde birçok alt sektörü barındırmakta ve ülkenin toplumsal sorunlarına da çözüm getirmektedir. Hayvancılık kırsal kalkınmanın sağlanması açısından, bazı toplumsal ve ekonomik fonksiyonlara sahiptir. Kırsal alandaki işsizliğin azaltılarak köyden kente göçün önlenmesi, çarpık kentleşme ve nüfus baskısının azaltılması gibi toplumsal sorumluluklarının yanı sıra, ülkedeki kalkınmanın dengeli olarak gerçekleştirilerek refahın arttırılması gibi yükümlülükleri de yerine getirmektedir. Bu çalışma; Kars hayvancılığını ekonomik açıdan SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats - Güçlü yönler, Zayıf yönler, Fırsatlar, Tehditler) analizi yardımıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Temel istatistiki belgelerle Kars’ta hayvan sayısı, bu hayvanlardan elde edilen gelir, hayvancılıkla uğraşan kişi sayısı, hayvancılığa yapılan yatırımlar vb. istatistiki bilgilerden elde edilen sonuçları incelemiştir. Görülmektedir ki Kars’taki hayvancılık makroekonomik açıdan Türkiye’deki hayvancılıktan ayrı düşünülmemelidir. Yapılan yatırımlar hayvancılık sektöründe beklenen getiriyi sağlayamamıştır. Bunun nedeni makro ekonomik düzeyde işletmelerin kurulamaması, çetin geçen kış şartları, doğal mera alanlarının yetersizliği, ulaşım imkanlarının yetersiz oluşu, kaliteli olan hayvansal ürünlerde pazarlama ve markalama yetersizliği temel faktörlerin başında yer almaktadır. Sonuç olarak Kars hayvancılığında güçlü yönleri fırsatlardan yararlanacak şekilde kullanabilmek, zayıf olan yönlerin ortaya çıkarılarak güçlendirilmesi, imkanların araştırılması, hayvancılığı tehdit eden olumsuz etkenlerin en aza indirilmesi, ülke ve dünya pazarlarında rekabet konusunda neler yapılabileceği hedeflenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Hayvancılık endüstrisi, Kars ilinin tarımsal ekonomisi, SWOT analizi
