Erkan ÇAV

Toplum, sosyolojinin ana konusudur. Söz konusu toplum, büyük göçlerden sonra bin yılı aşkın süredir yerleşik olan Anadolu toplumu olunca, devlet toplumdan toplum da devletten ayrı düşünülemez olur. Devletle bütünleşik düşünme olgusu, sivil toplum kavramı için de geçerlidir. İslâm kurallarının egemen olduğu Selçuklu ve devamındaki Osmanlı Devleti, 1800’lü yıllara değin bu toplumsal ve siyasi yapısını belirleyen hukuk anlayışını korumuştur. Askerî yenilgiler sonrasında Avrupa’dan çekilme süreci ile birlikte, bilimsel, askerî ve ekonomik alandaki gerileme süreçlerini engellemek isteyen Osmanlı Devleti, birey, aile ve toplum biçimlerini derinden etkileyecek Batılılaşma/Modernleşme programına yönelir. Türkiye’deki mevcut toplumsal ve siyasal yapıyı ve kültürel dokuyu bugün doğru anlayabilmek, bu süreçlerin Osmanlı’dan gelen özelliklerini, koşullarını ve aktarımlarını doğru anlamakla mümkündür. Cahit Tanyol (1914-…) ve Şerif Mardin (1927- 2017), toplum, sivil toplum ve devlet konularında birçok makale kaleme almış, görüşlerini paylaşmış ve kimi zaman mevcut yaklaşımları devralmış, kimi zaman bunları geliştirmiş veya kimi zaman kendi yaklaşımlarını oluşturmuşlardır. İki sosyoloğun görüşlerinin karşılaştırılması Türkiye’deki devlet, toplum ve sivil toplum düşüncesi üzerine kapsamlı bilgiler verir. Bu bilgiler, gerek yakın coğrafyadaki gerekse uzak coğrafyadaki toplumlar ve devletler için karşılaştırma yapmaya imkân veren özellikler, koşullar ve değerler içerir. Cahit Tanyol’un ve Şerif Mardin’in yaklaşımları, bize daha sağlıklı, etkili, kalıcı ve güçlü bir toplum-devlet örgütlenmesi ve organizasyonu için özellikler, ilkeler ve uygulamalar üretmemizde kaynaklık edecektir. Bunun gerçekleşmesi, günümüzün yeni toplum ve devlet yapılanmalarını doğru tanımlayan, bunların geçmişle bağlantısını kurabilen ve yerelden evrensele güçlü bir toplum-devlet modeli örneği sunan düşünsel bir olanak sağlar.

Anahtar Kelimeler: Devlet Düşüncesi, Toplum Teorileri, Sivil Toplum, Yeni Toplum-Devlet Modeli, Cahit Tanyol, Şerif Mardin.