Faruk TAŞKIN

Ali İrfan KAYA

Osmanlı Devleti kuruluştan itibaren fethettiği toprakları gelirlerine göre sınıflandırarak Tahrir Defterlerine kaydetmekteydi. Bu kayıtlardan araştırmacılar Osmanlı devletinin tahmini nüfus verilerine ulaşmaya çalışmaktadırlar. Benzer uygulamalar İmparatorluğun ilerleyen dönemlerinde de Avârız Defterleri, Temettü’ât Defterleri vb. başka uygulamalar altında devam etmiştir. Osmanlı devletinde modern anlamda ilk nüfus sayımı II. Mahmut zamanında 1831 (Hicri 1251) yılında Rumeli ve Anadolu vilayetlerinde yapılmıştır. Bu nüfus sayımında sadece erkek nüfus kaydedilmiştir. 1831 yılında başlayan bu sayımının üç-beş yıl devam ettiği anlaşılmaktadır. Bu tarihte Çıldır eyaletine bağlı olan Ardanuç sancağında nüfus sayımı Hicri 1251 (1835) tarihinde yapılmıştır. Bu sayımda Ardanuç merkez ve köylerinin Müslüman ve Gayrimüslim nüfus sayımları yapılmıştır. Müslim, Gayrimüslim ve Kıpti nüfus defterinden oluşan 1835 tarihli Ardanuç nüfus defterinde, Ardanuç sancağına bağlı merkez Ardanuç Kal’ası olmak üzere toplam 48 yerleşim yerinin erkek nüfusuna yer verilmiştir. Çalışmada bulunan bazı köyler bugünkü Ardanuç belediye sınırları içerisinde bulunmayabilir. Bu bölgede nüfus sayımı yapılırken sayımın genel amaçları olan askere alma ve vergilendirme esasına uygun olarak Müslüman, Ermeni ve Kıptiler ayrı defterlere yazılmıştır. Bu çalışmada nüfus sayımında yer alan verilerden hareketle defterlerde başta hane reisi olmak üzere hanede çalışan veya çalışabilir durumdaki nüfusun fiziksel özellikleri, mesleği, vergilendirme durumu ve yaşı gibi bazı verilerden yola çıkarak değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Ardanuç, Osmanlı, Nüfus, Müslim, Gayrimüslim, Kıpti.