Tamar AKHALKATSI

Makalede N. Barataşvili’nin “Bedi Kartlisa” poeminde zaman ile mekânsal kronotopun işlevi tetkik edilmekle birlikte tarihsel zaman ve mekân yapısına değinilmiştir. Poemde tarihi hikâyeler anlatıldığından dolayı araştırma tarihsel bağlamda yapılmıştır. Bu durumda zaman ile mekânın belli olduğu net bir şekilde anlaşılmaktadır. Yazar, eylemin gerçekleştiği ortamı tamamen tasvir etmiştir. Zaman ve mekânsal bakış açıdan söz konusu poem çok boyutlu bir lirik şiirdir. İçinde mekânın hassas, hareketli ve görünür gibi her üç alan türü de yer almıştır. Asıl hareket alanı Kakheti’dir. Aynı mekâna İran’ın görsel ve mekânsal boyutu da dâhil edilmiştir. Hassas mekân olarak Rusya boyutu gösterilmiştir. Poemde mekânsal kategori, harici objektif alan ile dâhili sanal alan tabakası olarak ikiye ayrılmıştır. Harici nesnel kronotop tarihsel zaman alanını kapsar ve birkaç mekânsal kategoriye bölünür. Poemin hikâye gelişiminin ana odağı Kral II. Erekle dönemine denk gelen 1759 yılıdır. Bu yüzden poemdeki zaman dar, mekân ise geniştir Burada, Kral Erekle ve Solomon ile Sopio gibi karakterlerin farklı yaklaşımlarından anlaşıldığına göre yalnız harici objektif mekânlar değil, iç sanal alanların çeşitli tabakaları da farklı ve birbirine zıttır. Anlatının ilk kısmında iç sanal tabakalar ortaktır, ikincisinde ise bölünüyor. Hikâyede yazarın kronotopi de bellidir. Bu kronotop lirik sapmalarla metnin arsa gelişiminde ortaya çıkar. Hikâyenin anlatı yapısında yazarın rolü de çok önemlidir. Okur, yazarın mevcudiyetini bütün anlatı boyunca hisseder. Yazarın amacı okura bütün 18. y.y. boyunca Gürcistan’ın zaman ve mekânı ile siyasi durumunu, kral ile halk arasındaki ilişkiyi anlatmaktır. Yazar Gürcistan coğrafyasında gelişen olayları tanıtır ve lirik döneklik (İngl. apostasy) tarzıyla karakterlerin tutumlarını değerlendirir.

Anahtar Kelimeler: Barataşvili, zaman, mekân, kronotop, Gürcistan, Rusya, İran.