Erkan ÇAV

Türkiye’de sosyolojinin üniversitedeki kurumsal varlığı 100 yılı, entelektüel hayattaki etkisi ise 150 yılı aşmıştır. Osmanlı Devleti döneminde, Darülfünun’da önce Ahmet Şuayp ile, devamında ise Ziya Gökalp’in “İlmi İctimâî/İctimâiyyat” dersleri ile başlayan süreç, bugün Anadolu’ya yayılmış onlarca sosyoloji bölümü ile karşılık bulmuştur. Saint Simon (1760-1825), Auguste Comte (1798-1857), Karl Marx (1818-1883), Emile Durkheim (1858-1917) veya Max Weber (1864-1920) gibi dünyadaki ana akım sosyoloji temsilcileri Türkiye’deki sosyolojinin de ana akımlarında etkilidirler. Cahit Tanyol (1914- …), İstanbul Sosyoloji Geleneğini Ziya GökalpHilmi Ziya Ülken çizgisi sonrasında Nurettin Şazi Kösemihal ile birlikte devam ettirir. Şerif Mardin (1927-2017) ise, Amerika Birleşik Devletleri’nin II. Dünya Savaşı sonrasında elde ettiği askerî, siyasî ve ekonomik güce dayalı dünya liderliği ile, 1950’lerde yaygınlaşmaya başlayan Amerikan Sosyolojisi’nin etkisini de içeren anlama ve açıklama yaklaşımını somutlaştıran Yorum Sosyolojisi’nin Türkiye’deki kurucu sosyoloğudur. Türkiye’deki bir diğer sosyoloji ana akımı gelenek ise Ankara Sosyoloji Geleneği’dir. Böylece, İstanbul, Ankara ve Yorum sosyolojileri Türkiye’deki üç ana akım sosyoloji anlayışını temsil eder. Cahit Tanyol ile Şerif Mardin’in sosyolojilerinin karşılaştırmalı incelemesi, sosyolojinin bu ana akımlarını ortaya koymak, bu akımların birbirleriyle ilişkilerini tartışmak, sosyolojinin güncel soruları ve sorunları için çözümler aramak, Batı sosyal bilimlerinden ve sosyolojisinden faydalanan, ancak bağımsız, özerk, yerel ve aynı zamanda bölgesel ve millî/ulusal özellikleri olan bir “yerli sosyoloji” imkânını yeniden düşünmek ve uygulamaya aktarabilmenin koşullarını araştırmak için değerli bir inceleme alanı sunar.

Anahtar Kelimeler: Türk Sosyolojisi, İstanbul Sosyolojisi, Yorum Sosyolojisi, Yerli Sosyoloji, Cahit Tanyol, Şerif Mardin.