Sibel YANARAY

Yakup ÇELİK

Edebî metinlerin temel yapısını yer, kişi, zaman, olay oluşturur. Bazı kurgularda bu unsurların birkaçı bazı kurgulardaysa hepsi belirleyici biçimde kullanılır. Karakterler kurgunun ilerlemesinde ağırlıklı rol üstlenir. Okuyucu, karakterler aracılığıyla metinde kendinden bir parça yakalar. Hayallerini, hayal kırıklıklarını, beklentilerini, iç çatışmalarını, kısaca yaşantısını, yaşamak istediklerini ya da istemediklerini görür. Başka bir deyişle kurmaca dünyada kendini görür. Görme eylemi aslında kişinin kurduğu bu empatiyle başlayacaktır. Kadın, erkek, çocuk gibi kimlikler, romanlardaki yaşananlar üzerinden okuyucunun empati kurmasını, zamanla ve karakterlerle özdeşleşme oranını artırmasını sağlar. Bu noktada romanlardaki cinsiyet kullanımını ve bunların kullanım oranını değerlendirmek kararı alınmıştır. Orhan Pamuk’un kurgusalında mesleklerle ilgili çalışma yaparken Orhan Pamuk’un kurguya dayalı metinlerinde karakterleri mesleklerle ilişkilendirerek değerlendirdiği tarafımızdan saptandı. Bunu saptarken yazarın kurgusal metinlerinde cinsiyetin kullanım şekli de inceleme noktası olmuştur. Çünkü onun bazı metinlerinde çocuk, hepsinde ise erkek ön plâna çıkmaktadır. Karakterlerin izlek, çatışma, duygu ve duyu aktarımındaki yansımalarında cinsiyetin belirli bir biçimde kullanıldığı gözlemlenmiştir. Karakterler içinde bulundukları toplumda mesleklerle giydirilirken cinsiyetler de belirleyici misyon yüklenmiştir. Kurgu bir dönemi anlatıyorsa ona göre kadının geride olduğu erkeğin ön plâna çıktığı gözlemlenmiştir ki bu durum kurmaca için doğal bir sonuçtur. Bazıları süreç romanıdır, buralarda kadın biraz da olsa gözlemlenebilirken, çocuk karakterlerin sayısının artışı görülür. Erkekler tüm kurgularda fazlaca kullanılmıştır. Tüm bu gözlemler sayısal veriler ile belirlenip şablonlaştırıldı. Böylece yüzdelik dilimler içinde her bir cinsiyetin de kullanım sıklığı değerlendirildi. Edebiyatın sosyolojiyle ilişkisinin meslekler üzerinden somutlandığı Orhan Pamuk kurgusalında meslek, karakter, cinsiyet ilişkisiyle kadının, erkeğin, çocuğun yeri, kullanım oranı belirtilerek bir yazarın bakış açısıyla cinsiyet kavramının kurgusal evrende işlenişi değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Türk edebiyatı, Orhan Pamuk, roman, senaryo, cinsiyet, karakter.