Vesile ŞEMŞEK
XVII. yüzyıldan itibaren Aydınlanma döneminin getirdiği toleransla, Batı İslam’ı tanımaya başlamış, Kur’an tercümeleri ve İslam Peygamberinin hayatını ele alan eserler yayınlanmaya başlamıştır. Müteakip yüzyıllarda bu çalışmalarla birlikte Batılı düşünürler, Hz. Muhammed hakkında bilgi veren kaynaklardan onun hayatını ve kişiliğini öğrenme fırsatı bulmuşlardır. İslam kültür tarihinde mühim yere sahip olan Rusya, XX. yüzyılın büyük bir kısmını sosyalist tecrübe içerisinde geçirdiğini ve kazanılan tecrübelerin İslam dünyası için de yeni bir deneyim olduğu da görülmektedir. Coğrafi konum itibariyle bu bölgede yaşayan Müslüman halklar, bulundukları rejimin şartları gereği dini konularda yeterli bilgilere ulaşmadıkları bilinmektedir. Bu nedenle günümüzde bile, Rus bilim adamları temelde dinlere ve dini inançlara karşı görünen ve buna uygun yapılanmalarla inançlarından arındırılmış yeni bir insan ve toplum oluşturma çabaları içerisinde, İslam’ın ve Hz. Muhammed’in algısındaki farklılıkları ortaya çıkarmaya çalışmaktadırlar. İslam Araştırmalarının bu şekilde cereyan etmesine vesile olan St. Petersburg Doğu Bilimler Enstitüsü Sovyet rejiminin ideolojisine adapte olma zorunda kalmıştır. Daha önce Ortodoks kilisesi adına Misyonerlik çalışmaları yapmış olan Rus Doğu bilimciler bu defa ateizm adına çalıştıkları gibi dine karşı önyargılı çalışmalar sürdürmeyi de ihmal etmemişlerdir. Bu çalışmanın amacı da, temelde dinlere ve dini inançlara karşı görünen ve buna uygun yapılanmalarla inançlarından arındırılmış, yeni bir insan ve toplum oluşturma çabaları içerisinde olan Rus oryantalistlerin, İslam dini ve Hz. Muhammed’in algısındaki farklılıkları ortaya çıkarmaktır. Çalışmamız, geniş kapsamlı bir araştırmaya tabi tutulmadığından dolayı Rusça eserlere, belli bir yöntem ve sınırlama getirilerek yapıldı. Özellikle bazı Rus bilim adamlarının eserleri üzerinde yapılan incelemelerde, onların İslam dini ve Hz. Muhammed hakkındaki görüş ve düşünceleri, tenkit ve eleştirileri bilimsel veriler kapsamında aktarmaya çalışıldı.
Anahtar Kelimeler: İslam, Oryantalist, St. Petersburg, Din, Peygamber, Tarih, Doğu Bilimi
