Rosalia BRAVINA

Bu makale, kuzey Türkleri (Yakutlar) arasında ölümle ilgili anlayış ve uygulamaları incelemektedir. Yakut’lara göre, bir insanın ölümünün iyi ya da kötü olması, kişinin yaşamında sergilediği davranışlar ve yaptığı seçimlere göre değişir. Buna göre, “ölüm” kavramı “iyi” ya da “kötü” ölüm olarak değerlendirilebilecek ahlaki bir olgudur. Uygun ya da iyi bir şekilde ölen insanların yaşamsal öğelerinin (kut ve sur) ölümden sonra kök(en)leriyle yeniden birleştiği ve belirli bir zaman sonra da tekrar yeniden doğduğuna inanılırdı. Zamanından önce ya da kötü şekilde ölenler ise “abaasy” denilen kötü ruhların kurbanları oldukları ve bu yüzden de “yuer” ruhuna dönüştüklerine inanılırdı. “Erdemli” bir yaşam sürmek kişinin atalarının dünyasına “erdemli” bir şekilde gidebilme hakkını kazanması anlamına gelirken, kötü bir yaşam sürenlerin aynı hakkı elde edebilmesi için “erdemsiz” davranışlarından arınması açısından şamanların aracılığına ve müdahalesine gerek duyulmaktadır. Bu çalışma, ölüm merasimlerindeki şaman uygulamalarının yapısal ve işlevsel bir çözümlemesini içermektedir.

Anahtar Sözcükler: Yakutlar, mitoloji, etnografi, ölüm kavramı, ölüm merasimi, şaman uygulamaları, yapısal ve işlevsel çözümleme