Hasan DEMİROĞLU

Rusya’da 1905 İhtilalı sonrası oluşan özgürlük ortamında İdil-Ural Türkleri, diğer birçok halk gibi siyasî, sosyal ve kültürel yönden kendilerine sunulan imkânlardan yararlanmaya başladı. Matbuat hayatında kısa zamanda hızlı gelişmeler yaşandı. Rus yönetiminin diğer halklara getirdiği serbestlik sonucunda İdil-Ural Türkleri siyasî, millî ve sosyal meselelerini özellikle basın yayın yoluyla Türk halkına ulaştırdı. Bu yayın organlarının en önemlileri Ülfet, Vakit, Yıldız, Kazan Muhbiri, Ahbar, Beyan-ül Hak ve Koyaş gazeteleridir. Zikredilen gazeteler sadece Kazan, Orenburg, Ufa ve Astrahan gibi İdil-Ural şehirlerinde değil, başkent Peterburg da dahi neşredilmiştir. İdil-Ural Türk gazeteleri, dönem itibariyle daha çok İdil-Ural Bölgesinde yaşayan Türk halklarının sorunlarını dile getiren yazılar yayınlasa da, Rus Devleti sınırları içerisinde yaşayan diğer Türk halkları ve hatta Türkiye Türkleri ile alakalı yayınlar da yapmaktaydı. Gazeteler, Rusya Türkleri arasındaki milli birliğin oluşturulmaması üzerinde dururken, yer yer bu Türk halklardan da bahsetmiştir. İşte bu Müslüman-Türk halklardan olan Kırgız ve Kazaklar da, İdil-Ural Türk gazetelerinde yer bulmuştur. İlk olarak Kırgız ve Kazak halklarının kısa tarihinden bilgiler aktaran gazeteler, akabinde her iki halkın Rusya’da ve Türk toplumları arasındaki yeri ve öneminden de bahsetmiştir.

Anahtar Kelimeler: İdil-Ural Türk Gazeteleri, Kırgızlar, Kazaklar, Ülfet, Vakit, Yıldız.