Mehmet AÇA

lardaki atasözü kavramı hakkında bilgi vererek başlamıştır. Tıva atasözleri üzerine yapılan bazı çalışmaların tanıtımını, Tıva atasözlerine yönelik, atasözü örnekleri eşliğinde, kısa bir konu (tema), yapı ve işlev değerlendirmesi izlemiştir. Atasözü örnekleri, î. Plotkina'nın hazırladığı 1953 tarihli kitap ile B. K. Büdüp'ün sözlü ve yazılı kaynaklardan derlediği atasözlerine yer verdiği 2010 tarihli kitabından alınmıştır. Atasözleri üzerinde yapılan kısa konu (tema), şekil-yapı ve işlev değerlendirmesi, atasözlerinin Tıvaların uzun gözlem ve deneyimleri sonrasında oluşturdukları temel yargılarıyla bu yargılara bağlı ilkelerini, din ve ahlak anlayışlarıyla düşünce sistemlerini, tam bir düşünce kompozisyonu içerisinde edebi sanatların gücünden de yararlanarak çarpıcı bir şekilde ortaya koyduğunu göstermiştir. Diğer Türk topluluklarının atasözleriyle benzerlikler arz eden Tıva atasözleri, genellikle iki dizeden meydan gelmiş olup, şiirsel bir yapıya sahiptir. Atasözlerinin şiirsel bir yapı kazanmasında ise ölçü ve kafiyenin yanı sıra, sözlü anlatımın sunduğu imkânlar, özellikle de edebi sanatlar etkili olmuştur. Tek dize ya da cümleden oluşan örneklerine de sık sık rastlanan atasözleri, tematik ve yapısal özelliklerinin yanı sıra, söyleniş amacı, zamanı ve yeri gereği, işlevselliği ile de öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Güney Sibirya, Tıva, atasözü, üleger sös, üleger domak, çeçen sös