Abonoz KÜÇÜK
Bu çalışmamızda, loğusaya değil de genelde yeni doğana zarar veren, hatta ölümüne sebep olan ve genellikle “cadı” denilmekle birlikte “obur” diye de adlandırılan habis dişi varlık hakkında, Doğu Karadeniz yöresinden derlenen doğum sonrasıyla ilgili inanış ve uygulamalar esasında tespit ve yorumlarda bulunmaya çalışacağız. Cadı kelimesi, Doğu Karadeniz'deki yerel söyleyişte “cazu”, “cazi”, “cadi” şekillerinde karşımıza çıkmaktadır. Yörede cadıyla birlikte “alkarısı”, “albasması”, “albız” adı verilen varlıklara da inanıldığı görülmektedir. Yalnız yöre halkının, alkarısının loğusaya, cadının ise yeni doğan insan ve hayvan yavrularına zarar verdiği noktasında bir ayrıma gittiği görülmektedir. Çalışmamızın giriş kısmında, iyi ve kötü ruhların doğumla ilgili inanış ve uygulamalardaki rolü hakkında açıklayıcı mahiyette bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın ana bölümünde ise, insan ve hayvan yavrularına musallat olan cadılarla ilgili inanışlar ve uygulamalar sunulduktan sonra, bunlar üzerinde değerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır. Bu bölümde insan ve hayvan yavrularına musallat olan cadıların görünümleri ya da kimlikleri, tanınma yöntemleri, yaşadıkları ve geldikleri yerler, zarar verme yöntemleri, onlardan korunma yolları ve cadılık yeteneğine son verilmesi üzerinde durulmuştur. Sonuç bölümünde ise yöreden derlenen anlatmalar ışığında, cadıların doğum sorası inanış ve uygulamalarındaki rolü ve yöredeki cadı inancının kökeni üzerinde değerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın temelini oluşturan anlatmalar, alan araştırması yöntemiyle sözlü gelenekten derlenmiştir. Giresun, Trabzon, Bayburt ve Artvin yörelerine ait on altı anlatmaya dayalı olarak karşılaştırmalı bir inceleme yapılmaya çalışılmıştır. Bu anlatmaların altısı tarafımızdan derlenmiş olup, bunlardan beşi Giresun Çepnilerine, diğeri Trabzon'un Çarşıbaşı ilçesine aittir. Diğer anlatmalar ise, başka araştırıcılarca daha önce derlenip yayınlanmıştır. Çalışmada, sözlü kaynakların yanı sıra, yazılı kaynaklardan da yararlanılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Cadı, İnanış, Uygulama, Anlatma, Doğu Karadeniz
