Gökhan ABANOZ

Ortaçağda ve Yeniçağın ilk yüzyılında birçok Avrupalı gezgin Türk ülkelerini ziyaret etmiştir. Bu ziyaretler, siyasi ve ekonomik başta olmak üzere çeşitli gerekçelerle yapılmıştır. Anadolu ve İran’a yapılan bu gezilerin tarihi derinliğinin 14. Yüzyıla, Emir Timur Gürgan dönemlerine kadar uzandığı bilinmektedir. Türk ülkelerine farklı milletlere mensup insanlar tarafından gerçekleştirilen bu geziler sonrasında ortaya çıkan seyahat notları, bugünkü tarih araştırmaları ve Türklük Bilimi (Türkoloji) çalışmaları açısından önemli birer yazılı kaynak niteliği taşımaktadır. Bu bağlamda bir diğer önemli eser, Venedikli seyyah Josaphat Barbaro’nun 15. yüzyılda Tatar ülkesi, Anadolu ve İran’a yaptığı yolculuklar sonucunda kaleme aldığı seyahatnamesidir. Jasophat Barbaro, önce tüccar olarak daha sonra da elçi olarak doğuya iki yolculuk yapmıştır. İlk yolculuğunda, 1436 ile 1452 yılları arasında Karadeniz’in kuzeyindeki Tatarlar arasında bulunmuştur. İkinci yolculuğunu ise Osmanlı-Venedik savaşlarının hız kazandığı bir dönemde Venedik elçisi sıfatıyla 1474-1478 yılları arasında Anadolu üzerinden İran’a gerçekleştirmiştir. Venedik Cumhuriyetinden gönderilen ateşli silahları Akkoyunlulara teslim etmek ve Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ı Osmanlılara karşı savaşmaya teşvik etmek gibi bir misyonla bu ikinci ziyareti gerçekleştirmiştir. Uzun Hasan’ın yanında bir süre kaldıktan sonra ülkesine dönen gezgin, 15. yüzyılda Türk ülkelerinin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapısı hakkında önemli bilgiler veren ünlü seyahatnamesini kaleme almıştır. Onun Anadolu, İran ve Kıpçak bozkırlarında Türkler ve Tatarlar arasında geçen seyahat izlenimleri içeren bu eser, ilk olarak 1543’te İtalya’da yayınlanmış; uzun zaman sonra 1873’te İngilizceye ve 1972’de de Farsçaya çevirisi yapılmıştır. Türkçeye ilk çevirisi ise 2005 yılında yapılmıştır.