Ольга БЫКОВА

XIX. yüzyılda teorik temeli oluşmuş olan Ermeni milliyetçiliği yüzyılın sonunda yeni bir aşamaya geçmekteydi. Ermeniler, propaganda, ajitasyon ve aktif faaliyet olmadan “Bağımsız Ermenistan” hedefine ulaşamayacaklarının farkındalardı. Kısa bir süre zarfında Ermeniler tarafından birçok ülkede komite ve demekler kurulmuştur. Oluşturulan komite ve demekler arasında en sivrileni ise 1890 yılında kumlan Taşnaksutyun partisi olmuştur. Taşnaksutyun’u diğerlerinden ayıran en önemli özellik ise Ermeni milliyetçiliğinin en radikal ve en saldırgan kesimini yansıtmasıdır. Zira kullandıkları yöntemler arasında terör faaliyetleri büyük bir yer tutmaktaydı. Partinin daha ilk programında onun temel hedefi net bir şekilde belirtilmişti: İsyan yoluyla Türkiye Ermenistanı’nın ekonomik ve siyasi bağımsızlığa kavuşturulması. Hedefe ulaşmak için uygulamaya yöneldikleri strateji iki basamaktan oluşmaktaydı. Bunlardan birincisi “gözyaşı dili”: Diplomatik faaliyetler, ajitasyon ve propaganda yoluyla büyük devletlerin kamuoyunun desteğini kazanmak; diğeri ise “kılıç metodu”: Türkiye’de çetelerin oluşturulması, silahlı ayaklanmaların çıkartılması ve terörün uygulanmasıydı. Rus arşiv belgeleri, kuruluşundan kısa bir süre sonra Parti’nin yoğun bir faaliyete geçtiğini, 25 yıllık sürede, devamlı olarak çeteler kurmak ve halkı silahlandırmak için çaba sarf ettiğini ve bu şekilde OsmanlI’nın içişlerine müdahale etmeye hevesli dış ülkelere uygun ortamı hazırladığını göstermektedir. 1890’h yıllarda başlayan ve 1910’lu yıllarda geniş boyutlara ulaşan gizli ve yasadışı silah satm alımı, çetelerin kurulması, silahlı isyanların organize edilmesi sonucu Taşnaksutyun, Türk devletine karşı ciddi bir tehdit haline gelmiştir. Türkiye’nin doğusundaki 6 vilayette nüfus oranını Ermenilerin lehine değiştirmek için bölgede yaşayan Müslüman halka karşı kınm ve yağma politikaları uygulamaya başlayan Taşnaklar, Birinci Dünya Savaşı başmda da Osmanlı Devleti’nin düşmanı olan Rusya’nın tarafında savaşa katılmışlar ve Osmanlı hükümeti ile uzlaşmayı katiyen reddetmişlerdir. Taşnaklann yürüttüğü Osmanlı aleyhtarı bütün bu olumsuz faaliyetlere savaş şartlan da eklenince, Türk hükümeti radikal bir kararla Türkiye topraklarında yaşayan Ermenileri tehcire zorlamak mecburiyetinde kalmıştır.

Anahtar Kelimeler: Ermeni Meselesi, Terör, Osmanlı Devleti, Çarlık Rusyası, Birinci Dünya Savaşı