Hüseyin KALELİ

19. yüzyılda, karalardaki zenginlik kaynaklarının milletlerarası pazarlara sevk edilmesi için, demir yollan yaygmlaşmaya başladı. Bizim için bir kalkınma ve gelişme sorunu olan demiryolu meselesi, büyük sermaye gerektirmesi yanı sıra, güçlü devletlerin de çıkar çatışmalannı ilgilendiren, milletlerarası problemlerle birlikte anılmaktaydı. Osmanlı topraklannm bazı bölgelerine, Avrupalı güçlerce demiryollan yapılırken, Karadeniz limanlarından Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Mezopotamya, Basra Körfezi ve Hazar ötesi pazarlara tren hatlarıyla ulaşabilmek için projeler geliştirildi. Karadeniz bölgesine demiryollan meselesi, sadece yerli devlet adamlan ve yazarlarca ele almmayıp, Süveyş Kanalı’nm 1869’da açılmasından önce, bölgenin stratejik önemi, çağın İngiltere gibi emperyalist ülkelerinin dikkatini çekmişti. Çünkü Ümit Bumu’nu dolaşmadan Ön Asya ülkelerine ulaşmak kolaylaşacaktı. Fakat çeşitli plan ve tasarlamalara rağmen, Karadeniz bölgesi yüzeli yıldır, özlenen demiryollarına kavuşamadı. Bu konu, OsmanlI’dan günümüze halen önemini korumaktadır.

Anahtar kelimeler: Osmanlı demiryollan, demiryolu projeleri, demiryolu imtiyazlan, Karadeniz demiryollan.