Halil İbrahim ŞAHİN

On altmcı yüzyılda Ruslarla Kazan Hanlığı arasındaki mücadelelerin sözlü geleneğe yansıması olarak değerlendirilen Çora Batır destanı; Kazan, Kınm, Çuvaş, Nogay, Kazak, Karakalpak ve Kırgız Türkleri arasında bilinen bir anlatmadır. Kazan’dan Kırgızistan’a kadar geniş bir alana yayılma imkânı bulmuş olan bu destan, halk anlatılarının göçü ve gelenekler arası etkileşim açısmdan önemli veriler sunmaktadır. Bu makalede, Kazak ve Kırgız destan gelenekleri arasındaki yakın ilişkinin bir ürünü olarak ortaya çıkmış Çora Batır’m S. Çoybekov anlatması, hem Kazak hem de diğer Türk topluluklarındaki Çora Batır anlatmalarıyla mukayeseli bir şekilde incelenmiştir. Yapılan tespit ve değerlendirmelerin sonucunda, Çora Batır destanının geniş bir coğrafyaya yayılmasında destan anlatıcılarının önemli bir rolünün olduğu, destanın şekil, muhteva ve yapı açısmdan bazı değişim ve dönüşümlere uğrayarak çeşitli destan geleneklerine adapte olduğu görülmüştür. Ayrıca, destan metinleri üzerinde yapılan çalışmalarda destan anlatıcılarına ve metnin şekillendiği geleneğin genel özelliklerine ayrıca dikkat edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Destan, Çora Batır, Kazak, Kırgız, Narikbay.