Özer ŞENÖDEYİCİ

Sözlü kültür ürünlerinin kayıt altına alındığı önemli eserlerden olan cönklerin taranması birçok edebî mahsulün de su yüzüne çıkarılmasına yardımcı olacaktır. Çalışmada, böyle bir bakış açısıyla Millî Kütüphane yazmaları içinde yer alan cönklerde bulunan ve Osmanlı-Rus savaşlarından bahseden destanları inceleyeceğiz. Bu destanların tanıklık ettiği tarihsel hadiseleri tespit ederek, destan sahibi âşığın savaşa ne derece iştirak ettiğini ve savaştan ne şekilde etkilendiğini de göstermeye çalışacağız. Osmanlı Devleti’nin XVIII. ve XIX. yüzyıllarda uğraştığı önemli problemlerden biri olan Rus yayılmacılığının millet vicdanında nasıl tepki ile karşılandığı, tarihsel bir veri olarak da önemlidir. Sebebi ne olursa olsun, dinî bir istekle girişilen mücadelede âşıkların din büyüklerinden yardım dilekleri, düşmana meydan okumaları, Müslümanları gazaya davet etmelerinin işlendiği bu destanların; “Türk savaş edebiyatı”nm numuneleri olarak işlenmeleri gerekmektedir. Çalışmada tespit edilen yedi “Moskof Destanı1” neşredilecek ve bunların tetkiki yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: cönk, savaş edebiyatı, Osmanlı-Rus Savaşları, destan, gaza, âşık edebiyatı