Aziz TEKDEMİR

XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti ve İran, sırası ile Fransa ve İngiltere’nin etkisi altında kalmıştır. İlk olarak Fransa Rusya ile savaş halini göz önünde bulundurarak, Rusya’yı zor duruma düşürebilmek için Osmanlı Devleti ve İran’ı Rusya’ya karşı kışkırtmıştır. Daha sonra da İngiltere’nin Hindistan yolunu garanti altına almak için Osmanlı Devleti ve İranla ilişkilerini yoğunlaştırması, bu iki devlette İngiliz etkisinin görülmeye başlamasına sebep olmuştur. İngiltere ve Fransa’nın bu tutumu XIX. Yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti ve İran’ın Rusya ile savaşmasına sebep olmuştur. Rusya’ya karşı savaşan iki İslam Devleti arasında birlikte hareket etme fikri ortaya çıkmış, bu fikir İngiltere tarafından da desteklenmiştir. Osmanlı Devleti ile İran arasında birçok defa elçi gidip gelmesine rağmen Rusya’ya karşı bir birlikte hareket etme fikri başarıya ulaşamamıştır. Birlikte hareket edilememesinin nedenleri arasında Osmanlı İran sınırında Kürt aşiretlerinin çıkardığı karışıklıkları, Hacılar meselesini ve iki devlet arasındaki ticari faaliyetleri sayabiliriz. Bu meseleler sebebi ile iki devlet arasındaki ilişkiler sürekli gerginleşmiş, İran’ın Ruslarla yaptığı savaşlarda yenilgiye uğrayarak toprak kaybetmesi ve bu kayıpları Osmanlı Devleti’nden alacağı topaklarla telafi etmeye çalışması da iki devlet arasındaki ilişkinin çıkmaza girmesine neden olarak savaşa sebep olmuştur. Savaşın sonunda yapılan andlaşma iki devlet arasındaki problemleri çözüme kavuşturmuştur.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, İran, Haydaranlu, Sebki, Erzurum