Burhan BARAN

Ünsüzler, ses organlarında engellemeye uğrayarak oluşan, bir ünlü yardımıyla çıkarılabilen seslerdir. Ünsüzler oluşum noktaları, tonlu olup olmama, sürekli olup olmama gibi çeşitli yönlerden sınıflara ayrılır. Ünsüzlerle ilgili ses olayları da araştırmacılar tarafından çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır. Bu makalede ünsüzlerle ilgili ses olaylarının sınıflandırılması ve bu ses olaylarının kendi içerisinde açıklamalı olarak örneklendirilmesi yer almaktadır. Sınıflandırmada şu şekil tercih edilmiştir: Ünsüz benzeşmesi (sözcük içinde ünsüz benzeşmesi, ekleşmede ünsüz benzeşmesi, yakın ve uzak benzeşme), ünsüz aykırılaşması, tonlulaşma, tonsuzlaşma, ünsüz türemesi (yardımcı ünsüzlerin kullanıldığı ünsüz türemeleri, diğer ünsüz türemeleri), ünsüz düşmesi, yer değiştirme, süreklileşme (sızıcılaşma, akıcılaşma). Ses olaylarının öğretiminde sınıflandırılmaların yeterli düzeyde yapılmaması, belli sayıda aynı örneklerin tekrarlanması, verilen örneklerin standart Türkçe, ağızlar, Türkçenin tarihî gelişimi gibi herhangi bir açıklama yapılmadan karışık olarak verilmesi sorun olarak görülmüş ve makalede bu hususlara dikkat edilerek açıklamalara ve pek çok örneğe yer verilmiştir. Çalışmada ağızlardaki örnekler alınmamış olup standart Türkiye Türkçesindeki Türkçe ve alınma sözcüklerde görülen ses olayları ile Türkçenin tarihî gelişim sürecinde meydana gelen ses olayları ayrı ayrı örneklendirilmiştir. Böylelikle daha açık ve anlaşılır bir sınıflandırma ve örneklendirme yöntemiyle ünsüzlerle ilgili ses olaylarının öğretimindeki karışıklığın giderilmesine katkı sağlanması amaçlanmıştır.  

Anahtar Kelimeler: Ses bilgisi öğretimi, ünsüzler, ses olayları, sınıflandırma, örneklendirme.