Ece EREN

Hatice TOSYAGÜLÜ ÇELİK

Anadolu, geniş bitki çeşitliliğine sahip bir coğrafya olup “Temel Bitkiler” olarak adlandırılan emmer buğdayı, einkorn buğdayı, arpa, mercimek, bezelye, nohut, burçak ve keten türlerinin yabani atalarının doğal yaşam alanıdır. İnsanoğlu yaklaşık 10 bin yıldır bu topraklarda tarım yapmaktadır ve bu süre boyunca insan ve bitki ilişkisi, çeşitli ve uzun bir zamana yayılan değişimlerden geçmiştir ve halen geçmektedir. Çevresel arkeolojinin alt disiplinlerinden biri olan arkeobotanik; arkeolojik yerleşimlerden çıkan bitki kalıntıları ışığında, insanın çevre üzerindeki etkilerini, çevrenin insanların yaşam pratiğini nasıl etkilediğini ve bitkilerin kültürel kullanımları hakkında fikir sahibi olmamıza imkân sağlar. Bu çalışma da, Anadolu’da gerçekleştirilen yaklaşık 90 neolitik dönem kazısından arkeobotanik çalışma gerçekleştirilmiş olan 22 tanesinin arkeobotani kazı sonuç raporları ve basılmış yayınları ele alınmıştır. Söz konusu 22 yerleşim içerisinden ise yalnızca 8 tanesinde kapsamlı bir araştırma gerçekleştirildiği görülmüştür. Neolitik Dönem yerleşimlerinde gerçekleştirilen ve genellikle yerleşim bazlı olan arkeobotanik çalışmaların oldukça yetersiz olduğu ve çalışması yapılan bazı yerleşimlerin ise yayınlarının yetersiz veya ulaşılabilir durumda olmadığı tespit edilmiştir.  En yoğun yapılan arkeobotanik çalışmaların ise Anadolu Neolitiğinde çekirdek bölge olarak kabul edilen Güneydoğu Anadolu Bölgesi kazılarında yapıldığı tespit edilmiştir. Kısaca bu çalışmada, Anadolu coğrafyasında bulunan Neolitik Dönem yerleşimlerinden elde edilen mevcut arkeobotanik veriler derlenerek genel bir değerlendirme yapılmaya çalışılmış ve tarih öncesi literatüre katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar kelimeler: Anadolu, Neolitik Dönem, Arkeobotanik, Paleoetnobotanik, Flora.