Muhammed Eyyub DALAR

Hatice Tosyagülü ÇELİK

Yukarı Dicle Havzasının Neolitik Dönem yerleşimleri, tarihöncesi insan-hayvan ve çevre ilişkileri geçmişten-günümüze oldukça önemli veriler sunmaktadır. Yukarı Dicle Havzasında 1980'lerden günümüze kadar çeşitli zamanlarda ve çeşitli amaçlarla zooarkeolojik çalışmalar yapılmıştır. Bunların arasında Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem’e (PPN) ait Körtiktepe, Hallan Çemi, Gusir Höyük, Hasankeyf Höyük, Demirköy, Çemka Höyük ve Boncuklu Tarla yerleşimleri bulunurken, Çanak Çömlekli Neolitik Dönem’den ise (PN) Çayönü, Salat Camii Yanı, Hakemi Use, Sumak Höyük ve Kerkuşti Höyük bulunmaktadır. Bu Neolitik Dönem yerleşimler içinde zooarkeolojik çalışması yapılan faunal kalıntılar yaklaşık 55.046 kadardır. Faunal kalıntıların yanı sıra, dönemin çevresel koşullarının anlaşılmasını sağlayan mikro ve makrobotanik kalıntıları, sosyal organizasyonlarını gösteren konut yapıları, avcılık faktörlerine ilişkin taş alet endüstrileri ve inanç biçimlerini gösteren sembolik ürünler, beslenme bulunmaktadır. Çanak Çömleksiz Neolitik ve Çanak Çömlekli Neolitik yerleşim merkezlerinde tespit edilen, fauna, flora, mimari, mezar, sembolizm ve taş alet kalıntıları, Havza'nın insan-hayvan çevre ilişkilerinin boyutlarını yeniden ele alınıp incelenmesine olanak sağlamıştır. Bu çalışmada, Yukarı Dicle havzasının ilk sakinlerinin beslenme alışkanlıklarıyla beraber, avcılıktan-pastoralizme geçişlerde hayvanlarla olan ilişkilerinin gelişimine odaklanmıştır. Ayrıca tarihöncesi Neolitik Dönem toplulukların insan-hayvan ilişkilerinin desteklenmesi içinde etnografik, etno-arkeolojik, etno-zooarkeolojik ve antrozoolojik veriler kullanılmıştır. Genel olarak bu çalışmada Batı Asya Neolitiği olmak üzere, Anadolu Neolitiğine yeni bir bakış açısı sunularak, tarih öncesi literatüre katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Güneydoğu Anadolu, Çanak Çömleksiz Neolitik, Çanak Çömlekli Neolitik, Antrozooloji Zooarkeoloji, Etno-zooarkeoloji