Ahmet Şükrü SOMUNCU
“Anadolu Âşıklık Geleneği” içerisinde son devrin önemli temsilcilerinden birisi olan Karslı Âşık Murat Çobanoğlu bu çalışmanın konusudur. Âşık Murat Çobanoğlu’nun âşıklık geleneği içindeki yeri ortaya konmuş ve âşık edebiyatı çerçevesinde bir inceleme yapılmıştır. Toplumun önemli bir sesi ve temsilcisi olan âşıklar ele alınırken söz konusu toplum hakkında da değerlendirmeler yapmak gerekmektedir. Bu bağlamda toplum-eser ilişkisi üzerinde duran Goldman’ın Oluşumsal Yapısalcı yöntemi bu çalışmada tercih edilmiştir. Bu yöntem çerçevesinde öncelikle “anlama aşaması” başlığında Çobanoğlu’nun şiirlerindeki yapı unsurları üzerinde durulmuştur. “Açıklama aşaması” başlığı altında ise Kars yöresi ile ilgili önemli bilgiler âşıklık geleneğiyle ilişkilendirilerek yorumlanmıştır. Bu bölümde Çobanoğlu’nun hayatı hakkında bilgiler verilmiş, âşığın yetiştiği ortamla ilgili genel bir tablo çizilmiştir. Kars yöresi âşıklık geleneği denildiği zaman ilk akla gelen unsur “Çobanoğlu Âşıklar Kahvesi”dir. Âşık Murat Çobanoğlu ve yöredeki âşıklık geleneği üzerinde önemli bir etkiye sahip olan “Çobanoğlu Âşıklar Kahvesi” hakkında bilgiler verilmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Daha sonra Çobanoğlu’nun şiirlerinde işlediği konular belirlenmiş ve bu konulardan örnekler verilmiştir. Şiirlerde genellikle ekonomi, ziraat, tabiat ve canlılar, tarih ve coğrafya gibi konuların işlendiği tespit edilmiştir. Çobanoğlu’nun şiirlerinde millî konular ve toplumsal eleştiri de dikkat çekmektedir. İnceleme sonucunda Kars yöresine ait birtakım özellikler ve kültüre ait izler şiirlerde tespit edilmiştir. Tarihe ait konular, coğrafî ve fiziksel özellikler, sosyal yapıyla ilgili yansımalar Çobanoğlu’nun şiirlerinde görülmektedir. Oluşumsal Yapısalcı yöntemden yararlanılarak Karslı Âşık Murat Çobanoğlu bir kez daha bilim dünyasının dikkatine sunulmakta ve âşık hakkında yeni bir yorumlama ortaya koymak, âşık şiiri çalışmalarına bir katkı sağlamak bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kars yöresi, âşıklık geleneği, âşık edebiyatı, Âşık Murat Çobanoğlu, Oluşumsal Yapısalcılık.
