Otahon MATYOKUBOV

İşbu makalemiz UNESCO tarafından 2021 yılının 16 Aralık tarihinde düzenlenen toplantıda, Somut Olmayan Kültürler Miras’ın uluslararası jürileri tarafından “Bahşıçılık Sanatı” mevcut listeye eklenmesiyle sebebiyle yazıldı. Çalışmamızı ele almaktan önce bu sanat dalına, sanatsal anlamda katkıda bulunurken aynı zamanda tüm bunları yazıya dökerek farklı bir çalışma ile yazılı kaynağımıza da katkıda bulunmak istedim. Bununla beraber, bahşıçılık sanatı, onun tarihçesi, bahşı ozan, aşık, akın, cirav, kalfa gibi terimlerin anlam bilim ve etimolojik kökenleri bakımından incelenerek sunulmkatadır. Destanın insanları yönetebilecek veya sakinleştirebilecek olağanüstü güce sahip olması Bala bahşı Kurbannazar Abdullayev tarafından yaşanılan gerçek bir hikâye ile anlatılmıştır. Bunun dışında, Sovyet Birliği döneminde Orta Asya topraklarında bahşılar, yazarlar, şairler, öğretmenler gibi toplumun aydın kesimini yeni düşünceleri, insanların bilinçaltlarını hızlı yönetebilme yetenekleri olduğu için onları sürgün ederek cezalandırırlar. Bu aşamada Ahmet bahşı Matnazar oğlu, Haci Han Baltayev ve kardeşi Nurmuhammed Baltayev, Manğıtlı Baba Can-Böcan bala, Özbekistan Halk Bahşısı unvanına sahip Şamürat bahşının babası Toğay bahşı Mahmanov gibi birçok insanların sürgün veya yalan iftiralarla hapislerde yaşamlarının son bulması gibi vakaalar yer almaktadır. Sovyet Birliği’nden ayrılan bağımsız Özbekistan Cumhuriyeti döneminde ise destancılık ve ona gösterilen ilgi, destan sanatını geliştirmek için kurulan kamular, atalarının yeteneklerini devam ettirmek isteyen genç çocuklar için ihtisas okulları açılması, bu alanda profesyonel olmak isteyenler için üniversite ve yüksek öğretim kurumları inşa edilmiştir. Alanda önemli hizmet eden bahşı, sanatçıları ödüllendirmek için Cumhurbaşkanının tarafından verilen emirler ve hayata geçirilme süreci gibi çeşitli sanatımıza olan katkılardan kısaca bahsedilmektedir.

Anahtar kelimeler: ozan, aşık, bahşı, akın, cirav.