Bahattin ÇELİK
Şanlıurfa ili sınırları içerisinde son yıllarda yapılan araştırmalar, Çanak Çömleksiz Neolitik döneme tarihlenen merkezlerin sayısını arttırmış, bunlar arasında da kült merkezi özelliği taşıyan yerleşimler ön plana çıkmıştır. Özellikle, M.Ö. 10. binyılın sonu ve 9. binyılın başlarında ortaya çıkan bu yerleşimler genellikle küçük ölçekli olup 6-10 dekar arasında bir büyüklüğe sahiptirler. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda bu yerleşimlerin büyük boyutlu olanlarından sadece üç yer tespit edilmiştir. Bunlar Göbekli Tepe, Karahan Tepe ve Ayanlar Höyük yerleşimleridir. Küçük ölçekli yerleşimler ise; Sefer Tepe, Kurt Tepesi, Hamzan Tepe, Taşlı Tepe, Sayburç Höyük ve Harbetsuvan Tepesi’dir. Büyük ve küçük ölçekli bu yerleşimlerin ortak özelliği içlerinde “T” şeklinde dikilitaşları barındırıyor olmasıdır. 2017 yılında Şanlıurfa Müzesi ile birlikte gerçekleştirilen Harbetsuvan Tepesi’nde arkeolojik kazılara başlanmış 2019 yılına kadar üç dönem boyunca sürmüştür. Daha çok kaçak kazı alanlarının yaratmış olduğu tahribatın boyutunu anlamak için yapılmış olan bu kurtarma kazısında, mimari bulgular ve arkeolojik buluntular ortaya çıkmıştır. Harbetsuvan Tepe’sinde yapılan kazılar sonucu ele geçen bezemeli taş kaplar bu çalışmada değerlendirilecektir. Genel olarak Neolitik dönem kazılarında ele geçen bezemeli taş plakalar, birer süs ve statü objeleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bazen de bunların bileyi taşları gibi çakmaktaşı veya obsidyen uçların veya ok ucu saplarının düzeltilmesi için kullanılmış oldukları düşünülmektedir. Arkeolojik buluntu olarak karşımıza çıkan bezemeli taş plakalar, üzerlerindeki motifler ve figürler ile Neolitik Dönem ile ilgili çok önemli sembolik bilgiler de sunmaktadır. Bu çalışmada, Harbetsuvan Tepesi kazısında ele geçen üç bezemeli taş plaka incelenmiş ve diğer Neolitik Dönem’e ait yerleşimlerden ele geçen buluntularla karşılaştırılması yapılmıştır. Ayrıca, bezemeli taş plakaların benzerlerinden yola çıkılarak bir tarihlendirme yapılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Bezemeli taş plaka, Harbetsuvan Tepesi, Göbekli Tepe, Körtik Tepe, Jerf El Ahmar, Neolitik Dönem.
