Gürhan ÇOPUR

Bahaeddin Özkişi’nin Sokakta adlı romanında, bir sokağın ve sokak sakinlerinin yaşadığı kültürel dönüşüm ve çatışmalar mekân-insan etkileşimi aracılığıyla anlatılır. Cumhuriyetin ilk yıllarına denk gelen vaka zamanında yenilik hareketlerinin sokağa yansıması ve eski-yeni çatışması öne çıkar. Toplumun Tanzimat fermanından bu yana yaşadığı/şahit olduğu çağdaşlaşma hareketlerine, maneviyatı zedelemesi sebebiyle mesafeli duranlar ile yenilikleri yaşamsal bir zaruret sayan kahramanlar arasındaki çatışma romanın odağındadır. Bir komiser olan ve mahallede doğmuş başkişi merkezinde gelişen vaka otuz yıllık bir zaman dilimini kapsar. Dramatik aksiyonun ilerleyişi ve başkişinin serüveni merkezinde polisiye roman özelliklerini taşıyan eser, başkişinin bir cinayet soruşturması sebebiyle eski sokağına dönmesi sonrasında gelişen olaylarla sürer. Toplumsal değerleri ve yozlaşmayı mekân ve insan üzerinden güçlü metaforlarla aktaran romanda mekân-insan etkileşimin diyalektik boyutu göze çarpar. Romanda öne çıkan kahramanların hemen hepsi bir mekânın kuşatıcılığında karakter geliştirir ve kimlik mekânlarıyla var olurlar. İsimleri verilmeyen kahramanlar adeta içerisinde/üzerinde bulundukları mekânın bir parçası, ontolojik anlamda aynasıdırlar. Bu da romanın simgesel düzlemini zenginleştiren bir unsur olarak göze çarpar. Eserin dramatik aksiyonunu var eden çatışmaları besleyen bu unsurlar, Cumhuriyetin ilk yıllarında devrimleri ve yenilik hareketlerinin toplumsal yaşamdaki izdüşümünü bir sokak üzerinden aktarır.

Bu çalışmada Sokakta romanı mekân-insan ilişkisi bağlamında incelenecek; mekânın başkişi, şüpheli olarak görülen arkadaş ve Küçük Bey üzerindeki izdüşümlerinin tahlili yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Mekân, Kültürel Dönüşüm, Polisiye Roman, Bahaeddin Özkişi, Sokakta