Orkun ÖNGEN
Belgesel sinema gerçeğe en yakın sinema türü olarak tanımlansa da vuku bulan gerçekliğin perdedeki temsili başlı başına bir sorundur. Fiziksel dünyanın gerçeği sinema perdesinde yönetmenin alıcı/kamera vasıtasıyla yapmış olduğu seçimler doğrultusunda yeniden inşa edilir. Bu seçimlerin gerçeği ne derece temsil ettiği mecranın doğasından ötürü kesin olarak bilinemez. Belgesel sinema akımlarının her birinin kendi söylemlerinde savunmuş olduğu gerçeklik arayışı/vurgusu gerçeğin bilinmez doğasından ötürü anlamsal karışıklıklara yol açmaktadır. Belgesel türlerinde sınıflandırma yapmanın temel güçlüğü bu kavram kargaşasında yatar. Kavramların hem kendi dilimize yapılmış çevirileri hem de diğer dillerde karşılık geldiği anlamlar çoğu zaman birbirini tam olarak karşılamamaktadır. Bu durum belgesel sinema biçimlerinin belirli alt başlıklar altında kati bir şekilde sınıflandırılmasını güçleştirmektedir. Bir diğer etken gerçek kavramının tam olarak anlaşılamayıp tanımlanamamasında yatar. Belgesellerin gerçeklik arayışları çoğu zaman o belgeseli çeken yönetmenin bağlı olduğu etik değerlere ilişkin bir meseledir. Bu nedenle yönetmenin çektiği belgesel filmde savunmuş olduğu gerçeklik arayışı bağlı olduğu öznel etik değerler ile ilgili bir sorundur dolayısıyla her zaman eleştiriye ve sorgulamaya açıktır. Bu çalışmada, belgesel tanımı ve öncü belgesel filmler üzerinden yola çıkılarak belirli akım ve filmler üzerinden belgeselde gerçeklik sorunu tartışılacaktır. Bu tartışma sonucunda konusu ve anlatısı üzerinden eleştirel bir bakış açısı çerçevesinde sorgulanan filmlerin, gerçeği ne derece yansıtıp yansıtmadığı ilgili başlıklar altında tartışılacaktır. Yapılan tespit ve çıkarımlar sonucunda belgesel film türlerinin sınıflandırılması ile ilgili örnek bir tablo oluşturularak, yapılmak istenen sınıflandırmalarda dikkat edilmesi gereken hususlar açıklanacaktır. Yapılan bu sınıflandırma tablosu kesin bir ölçüm ve sınıflandırmadan ziyade bireysel yargılara dayanmaktadır. Bu bireysel yargıyı oluşturan kalitatif değerlendirmelerin nedenleri, yapılan çıkarımlar ile birlikte çalışmanın ilgili bölümlerinde açıklanmaktadır. Belgesel film türlerinin sınıflandırılması üzerine yapılacak diğer çalışmalarda ortaya çıkacak sorunların kaynağını göstermek ve konu hakkında belirli bir sınıflandırmanın nasıl ve ne şekilde yapılması gerektiği hakkında bilgi vermek amacıyla hazırlanmış bir çalışmadır.
Anahtar Sözcükler: Belgesel Sinema, sinemanın gerçeği, sınıflandırma
