Banu DAVUN, Yusuf ALBAYRAK
MS. 4. yüzyıldan itibaren, Hırıstiyan bazı din adamları Aksaray ve Kapadokya Bölgesi’nde Göreme, Güzelyurt ve Belisırma’ya gelmeye başlamışlar ve buraları dini açıdan önemli bir alan haline getirmişlerdir. Ihlara Vadisi'nde dini törenlerini yapabilecekleri, bu tören sonrasında İsa’nın etini ve kanını simgeleyen ekmek ile şarabı paylaşabilecekleri ve vaftiz olabilecekleri bir mekana ihtiyaç duymuşlar ve bu amaçla kiliseler inşa ederek yaşamlarını bu mekanlarda devam sürdürmüşlerdir. Kilise kelimesi sözlük anlamı olarak ibadet edilen yerdir. Kilise mimarisi farklı biçimlerde ve plan tiplerinde gelişim göstermiştir. Genel olarak kubbeli ve haç planlı olarak inşa edilen kiliseler, Hıristiyanlığın gelişmeye başladığı erken dönemlerden itibaren farklı plan tiplerinde karşımıza çıkmaktadırlar. Kiliselerin duvarlarına çoğunlukla dini sahneler içeren freskolar yapmışlardır. Fresko, yaş sıva üzerinde suda çözülmüş boya pigmentleri kullanarak yapılan duvar resmi tekniğidir. Doğrudan doğruya kaya üzerine kırmızı aşı boyası ile yapılan boyama tekniğidir. Bu teknik ile ana kaya, fon olarak kullanılmaktadır. Freskoların yapıldığı kiliselerden biri de Ihlara vadisinde yer alan Yılanlı Kilisedir. Kilisedeki freskolarda Göğe Yükseliş, Çocuk İsa ile Meryem ve Piskopos Hrisostomos, Roma İmparatoru Konstantinos ve annesi Helene, Meryem’in ölümü Mısırlı Meryem'in Gömülmesi, Daniel Arslanlar Arasında, Son Akşam Yemeği, ve Çarmıha Geriliş, Cebrail ve Mihail arasında bağdaş kurarak oturmuş İsa, Son Yargı sahneleri ve yılanlar tarafından saldırıya uğramış dört kadın bulunmaktadır. Batı duvarındaki yılanların saldırısına uğramış dört günahkar kadının tasvirlerinden dolayı Kiliseye “Yılanlı Kilise” ismi verilmiştir. Suç işleyen bu kadınlar çeşitli yerlerinden yılanlar tarafından ısırılarak cezalandırılmaktadır. Fresko’da tasvir edilen yılanlar, ilkelinden medenisine birçok toplumda yaratıcı ve kutsal sayılmıştır. Yılan, bazı toplumlarda kötülüğün simgesi bir şeytan, bazı toplumlarda ise hem zehir hem de şifa olabilen özellikleriyle tanrısal bir hayvan olarak belirmiştir. Günümüzden yaklaşık 12 bin yıl öncesine tarihlenen ve Şanlıurfa sınırlarında yer alan Göbekli Tepe ve benzeri yerleşimlerde yılan tasvirlerini görmekteyiz. Bu fresk dini anlatımı kadar estetik açıdan da önemlidir. Estetik, Yunanca duygusal algı anlamındadır. Estetik kelimesi duyulur algının duyusallığın sağladığı bilgi ile ilgili bir bilim olarak düşünülür. Yılanlı freskoda, yılanlar tarafından saldırıya uğramış kadınlarda fikirler ve duygular, kadınların korkmuş ve acı çekmekte olan yüz ifadesinde izleyiciye iletilmekte ve semboller yardımıyla mesaj verilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Aksaray, Ihlara, Kilise, Yılanlı Kilise, Yılan, Fresko, Estetik
