Hürol ASLAN

Ertan ZEREYAK

Sevgi Tüzün RAD

Türkiye’de yetiştirilen turunçgil ihracat değeri yüksek sofralık meyveler olmakla birlikte, üretim yöntemleriyle ithalatçı ülkelerin talep ettiği standartlar arasındaki uyuşmazlık turunçgil ihracatının gelişimi önündeki önemli kısıtlardan biridir. Bu kapsamda ihracatta etkinliği artırmak için, içinde üretici ve ihracatçı kooperatif/birliklerin yer aldığı yatay bir örgütlenme modeline ihtiyaç vardır.

Bu çalışmanın amacı; turunçgil sektöründe entegre planlamanın Türkiye’nin rekabetçiliğine etkisini belirlemek ve dinamik bir sistem modeli oluşturmaktır. Geliştirilecek model ile turunçgil işleme süreçlerinde alternatif entegrasyon modellerinin, bölgesel çapta sağlayacağı faydalar sınanmaya çalışılacaktır.

Araştırma Doğu Akdeniz Bölgesi’nden örnek olarak seçilen Mersin ilinde turunçgil ihracatçısı firmalar üzerinde yapılmıştır. Bu amaçla Mersin il sınırları içinde faaliyet gösteren 55 işletmeden, üretimden son teslimata kadarki faaliyetlerini bizzat yöneten üç (3) işletme belirlenmiştir. İşletme yetkilileri ile yapılan yüz yüze görüşmelerde, araştırmacılar tarafından geliştirilen ve 12 açık uçlu sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veriler derinlemesine görüşme tekniği ile elde edilmiştir.

Araştırma alanında görüşülen firmaların ihracat için gerekli ürünü doğrudan üreticiden ve hasattan önce aldıkları, bazı farklılıklarla birlikte; ihraç edilecek meyveleri işleme firmalarının kendi tesislerinde yapıldığı görülmüştür. Kalite kontrolünün bahçede, kesimde, ürünün işletmeye ilk girişi ile yükleme öncesi ve sırasında gözle yapıldığı anlaşılmıştır.

Araştırmada kurulan model ile bölgesel ölçeklerde yatay entegrasyona gidilmesinin, paydaşların performansını artıracağı, ortak alım stratejisi uygulandığında, sektörün gereksinim duyduğu standartta ürünün tedarik süresinin kısalacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Sonuç olarak; turunçgil sektöründeki paydaşların üretim hacimlerini ve güçlerini birleştirebileceği entegre bir model tarafların karlılığını ve rekabet gücünü artıracaktır. Aynı zamanda bu model, ürünlerin üretiminde belirli bir standarda ulaşmayı sağlayacağından, ihracata uygun ürün miktarını artıracak ve iç piyasada da ihraç ürünlerine yakın bir kalite düzeyi yakalanacaktır.

Anahtar Kelimeler: Türkiye, turunçgil, modelleme, yatay entegrasyon, ihracat, Simio, simülasyon