Ahmet HALAÇOĞLU 

Eşkıyalık ve polisiye olaylar son dönem Sosyal tarihimiz açısından oldukça önemlidir. Osmanlı Devletinde klâsik dönemde güvenlik ve asayiş yeniçeriler ve sipahiler aracılığıyla sağlanmıştı. Yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla, asayişin temini için yeni düzenlemelere gidilmiş ve 1846 yılında Zaptiye Müşirliği kurulmuştur. Nitekim bu tarihten itibaren ülke genelinde asayiş bu kurum vasıtasıyla yürütülmüştür. 1909 yılında da Emniyet-i Umûmiye Müdürlüğü kurularak memleketin güvenliği sağlanmaya çalışılmıştır. Öte yandan, Osmanlı döneminde eşkıyaların “Levent eşkıyalıkları”, “Aşiret eşkıyalıkları”, “Kişisel ve toplu eşkıyalık” şeklinde ortaya çıktığı görülür. Eşkıyalığın ise devlet bünyesinde iktisadi krizin ve ahlaki çöküntünün yaygınlaştığı ve otoritenin zayıfladığı dönemlerde çoğaldığını söyleyebiliriz. Bu sadece Osmanlı Devletinde değil, dünyanın her ülkesinde böyledir. Dolayısıyla söz konusu şartlar hangi dönem ve ülkede meydana gelirse gelsin bu tür olayların ortaya çıkması kaçınılmaz olur. Gerçekten de 18. yüzyıllarda olduğu gibi, incelediğimiz dönemde de bunu açıkça görmek mümkündür. Osmanlı Devletinde iktisadi krizin baş gösterdiği ve devlet otoritesinin zayıflamaya başladığı, bunun sonucunda mahalli beylerin ortaya çıktığı bu dönemde eşkıyalık hareketlerinde bir çoğalma söz konusudur. Nitekim 20. yüzyılın başlarında da içinde bulunulan savaş hali nedeniyle devlet otoritesinde oluşan zaaf ve iktisadî çöküntü asayişi bozan amillerdendir. Bu çalışmada ilk olarak Birinci Dünya Savaşından sonra zaman zaman düzenli tutulan suç listesi raporlarından faydalanılarak, Çorum sancak merkezi ve civarında meydana gelen polisiye olaylar ve bu olayların toplum yapısına göre oranlarını anlatan istatistikî bilgiler verilecektir. İkinci olarak ise, Çorum ve civarında meydana gelen eşkıyalık olayları üzerinde durulacak ve bunun sebepleri, etnik ve siyasî yapısının olup olmadığı araştırılacaktır. Zira günümüzde de değişik şekillerde ortaya çıkan eşkıyalar eskilerden daha tehlikeli olaylara sebebiyet vermektedirler. Zira eskiden eşkıyalar dağda sadece kişilere zarar vermekte ve hareketleri de dağda kontrol edilebilmekteydi. Ancak günümüzde bu kontrol sağlanamadığı gibi, sadece insanlara değil, devletin bekasına da zarar vermektedir.

Anahtar Kelimeler: Çorum, eşkıyalık, I. Dünya Savaşı, asayiş, Rum çeteleri