Rezan KARAKAŞ

Erdem AKIN

Firdevs GÜNEŞ

Türk kültüründe aile, en önemli toplumsal kurum olarak kabul edildiğinden onun temelini teşkil eden kadın, Türk yaşam tarzında ve sözlü-yazılı kültüründe yüksek bir değere sahip olmuştur. Gerek geçmişte gerekse günümüzde kadın, yaşam içinde her türlü işte veya halledilmesi gereken tüm zorluklarda erkeğin yanı başında yer almıştır. Geçmiş yüzyıllarda çağın gerekleri doğrultusunda kadından ata binen, kılıç kullanan savaşan bir erkek gibi olması da istenmiştir. Türk sosyal yaşantısındaki beklentiler, edebî ürünlerde de bu doğrultuda yapıtlar ortaya konmasına sebep olmuş; böylece destanlar, Dede Korkut hikâyeleri ve halk hikâyeleri, alp tipi kadın portreleriyle süslenmiştir. Yaralı Mahmut hikâyesinde kadın kahramanların oluşturduğu tipler üzerine yapılan bu çalışmada, eserde yer alan kadınların tip sınıflandırılması ve özellikleri üzerinde durulmuştur. Tip özellikleri belirlenirken kadınların konumu, olaylar ve kişiler karşısındaki tutumları esas alınmıştır. Yaralı Mahmut hikâyesindeki kadın kahramanların kalıp tutum ve davranışlar sergiledikleri görülmektedir. Birer “tip” olarak karşımıza çıkan Yaralı Mahmut hikâyesinin kadınlarını; “sevgili tipi”, “anne tipi”, “yardımcı tip” ve “engelleyen tip” şeklinde sınıflandırmak mümkündür. Yapılacak yeni araştırmalarla desteklendiği takdirde bu sınıflandırmanın tüm halk hikâyeleri için kullanılabileceği düşünülmektedir. Ayrıca sözlü edebiyat ürünlerinden halk hikâyesi türünden hareketle anlatılarda kadın kahramanların genel özelliklerinin tespitinin Türk kültüründe kadının yeri ve önemi tartışmalarına katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Yaralı Mahmut, Kadın Tipi, Mahbup, Tipoloji, Kültür