Sinan ALTUN
Yollarıyla ünlü olan Roma İmparatorluğu, ulaşım için önceliği her zaman deniz taşımacılığına vermiştir. Bunun başlıca nedeni, ilkin maliyet, daha sonra ise kara yoluyla ulaşıma kıyasla kolaylıktır. Ayrıca fazla miktarda ürünü tek seferde nakletmeyi de olası kılmaktadır. Ancak, deniz taşımacılığı mevsim koşullarıyla paralel kullanım sağlamaktadır. Bunun yanı sıra iç kesimlerde de çok sayıda yerleşim bulunmaktadır ve bunların da gereksinimlerini karşılamak gerekmektedir. Bu durumda kaçınılmaz olarak kara ulaşımı tercih edilmektedir. Antik dönemde kentler arasında bulunan karasal bağlantıların varlığı, İ.Ö. 7. yüzyıldan itibaren ele geçen destekleyici materyal kanıtlar sayesinde bilinmektedir. Roma İmparatorluğu’nu büyük hale getiren siyasi, mimari ve ticari etkenler belirleyicidir fakat bu etkenler yanında, yönetimin imparatorluk çapında uyguladığı yol politikası da imparatorluğun büyümesi ve büyüklüğünü koruması noktasında önemli role sahiptir. Asya ile Avrupa arasında doğal bir köprü işlevi gören Anadolu, Roma İmparatorluğu tarafından, bu topraklarda Roma egemenliğinin kurulması ve sürdürülmesi kapsamında kimi zaman sıfırdan inşa edilerek kimi zaman ise halihazırdaki yolların olabildiğince ve elbette ihtiyaca yönelik olarak bakım/onarım ve tamiri çalışmalarının yapılması yoluyla kontrol altında tutulmak istenmiştir. Buna yönelik uygulamalar da Roma’nın görevlendirdiği valiler eliyle gerçekleştirilmiştir. Bunlardan en bilineni Asia’daki miltaşlarında adına en sık rastlanılan kişi Asia legatusu Manius Aquillius’tur. Anadolu’nun kuzeyinde, ortasında ve doğusunda bulunan çeşitli yollar öncelikle askeri nedenler göz önünde bulundurularak yapılmıştır. Bu inşa süreci, İmparator Augustus ile başlamış ve Flaviuslar hanedanı ile en üst noktasına ulaşmıştır. Bu yol politikasına bir bakış atmaya çalışan bu makalede, bölgeler bazında Anadolu’daki Roma yolları ele alınmaya çalışılmıştır. Asia’da Via Sebaste imparatorluk eliyle biçimlendirilen ve adlandırılan iki önemli yolu içerir. Roma kentinden başlayıp, Perinthos’a kadar uzanan Via Egnatia ise inşa edildiği tarihte, Roma İmparatorluğu tarafından İtalya dışında yapılan ilk büyük yol olarak öne çıkmaktadır. Anadolu’daki antik yol kalıntılarının ardından en önemli veriyi miltaşlarının oluşturduğunu söylemek doğru sayılır; zira miltaşları, yol konusundaki tarihleme ve seyir açısından önemli veriler vermektedir.
Anahtar Kelimeler: Roma Yolları, Anadolu, Güzergâh, Manius Aquillius, via Sebaste, via Egnatia.
