Öner TOLAN

532 yılı civarında doğan, 579 yılından sonra ölen Agathias, eserinde verdiği bilgiler başka kaynaklarda bulunmadığından VI. yüzyıl Bizans tarih yazarlarının en önemlilerinden biridir. Asıl mesleği avukatlık olan ve daha çok şiir sanatına ilgi duyan yazar daha sonraları çevresindekilerin teşviki ile tarih yazmaya karar vermiştir. Beş “kitap” halinde elimize ulaşan “Tarih” adlı eseri 552-559 yılları arasındaki yedi yıllık bir dönemi kapsamaktadır. Bu yılların olayları içerisinde Justinianos’un hükümdarlığının son yıllarında yapılan İtalya ve Lazika savaşları anlatılmaktadır. Alanı geniş olmakla birlikte Agathias sadece olayları hikâye etmekle yetinmemiştir: çalışmanın yaklaşık üçte birini konu dışı bilimsel ve kişilere ait açıklamalar oluşturmaktadır. Bunlardan özellikle Franklar ve Perslerin eski tarihlerine ilişkin anlatılar başlı başına bir kaynak vazifesi görmektedir. Her ne kadar Hristiyan olsa da yazım tarzında dini unsurlara pek az yer veren Agathias eserinde Türkler hakkında da olukça önemli bilgiler vermektedir. Agathas’ın bilgi verdiği Türk boyları arasında Hunlar, Avarlar, Onogurlar, Sabirler, Eftalitler, Kutrigurlar ve Utigurlar bulunmaktadır. Ayrıca Bizans ordusunda görev yapan Türk asıllı komutanlar hakkında da bilgi veren yazar zaman zaman Türklerin askeri taktikleri ve kültürel yapılarından bahsederek diğer kaynaklarda geçmeyen bilgiler aktarmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Agathias, Türkler, Hunlar, Avarlar, Onogurlar, Sabirler, Eftalitler, Kutrigurlar, Utigurlar