Adem ÇAKMAK

Anadolu coğrafyası, tarih boyunca farklı milletlere ve devletlere ev sahipliği yapmıştır. Anadolu’da köklü tarihsel geçmişe sahip yerleşim yerleri de çeşitli nedenlerden dolayı özellikle Batılıların ilgisini çekmiştir. İstanbul, Bursa, Trabzon, Diyarbakır ve İzmir gibi eskiden beri ekonomik, siyasi ve idari bakımdan önemli merkezler bunların başında gelmektedir. Anadolu’da tarihsel ve kültürel kaynaklar bakımından zengin bu yerleşim yerlerinin dışında Türkiye’nin doğusunda bulunan Doğubayazıt da Batılıların sıklıkla ziyaret ettiği önemli yerleşim alanlarından birisidir. Çok eskiye dayanan geçmişe sahip olan Doğubayazıt, özellikle 18.yüzyıldan itibaren Batılı seyyahların, misyonerlerin, ajanların ve devlet adamların Anadolu’da ziyaret ettikleri Osmanlı şehirlerinden birisi haline gelmiştir. Bunda farklı milletlerce kutsal olarak kabul edilen Ağrı Dağı’na olan coğrafi yakınlığı kadar 18.yüzyılın sonlarında doğru bölgenin en önemli kültürel kaynaklarından biri olan İshak Paşa Sarayı’nın inşa edilmesi ve İstanbul, Trabzon, Erzurum ve Tebriz’e uzanan ticari ve stratejik yollar üzerinde bulunmasının önemli bir rolü bulunmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun doğusunda birçok bakımdan stratejik bir konumda bulunan Doğubayazıt’ı ziyaret eden Batılılar, seyahatnamelerde, araştırma gezilerine dayanan kitaplarda ve seyyahların biyografileri gibi farklı kaynaklarda Doğubayazıt’a dair çeşitli ayrıntılara yer vermişlerdir. Bu kaynaklarda farklı dönemlerin mimari izlerini taşıyan kültürel kaynaklardan biri olan İshak Paşa Sarayı’nın çeşitli özelliklerinin yanı sıra dönemin siyasi-askeri iklimin yarattığı nüfus hareketlerini ve bölgenin kültürel yaşam biçimine dair bilgilere ulaşmak da mümkündür.

Anahtar kelimeler: Doğubayazıt, Ağrı Dağı, seyyah, seyahatnameler.