Mehmetali KASIM

Şanlıurfa il merkezinin yaklaşık 70 km. güneydoğusunda, Tek Tek dağları üzerinde yer alan Soğmatar, su kaynaklarının çokluğu nedeniyle Kalkolitik Çağ’dan başlayıp, Orta ve Erken Tunç Çağı, Demir Çağı (M.Ö I. Bin), Roma Dönem ve İslami Dönem’den günümüze kadar kesintisiz yerleşim görmüş, özellikle M.S. 2. yüzyılda Ay Tanrısı Sin’e tapınım ile ön plana çıkmış bir yerleşimdir. Daha çok bir kült merkezi özelliği taşıyan Soğmatar’ın, tapınım alanı olarak kullanılması yanında, Erken Tunç Çağı’nda ve Roma Döneminde bir Nekropol alanı olarak da kullanılmıştır. Yerleşimin ortasında bulunan höyüğün varlığı buranın hem kült merkezi hem de yerleşim özelliği taşıdığını göstermektedir. Erken Tunç Çağı’nda yapılan Nekropol alanındaki kaya mezarlarının bazıları Roma döneminde değiştirilerek tekrar kullanım görmüştür. Kuyu girişli planda açılan bu mezarlar Roma döneminde kuyu giriş kısmı güneye doğru genişletilerek merdivenli koridorlar açılmış, giriş kısmı genişletilmiş ve 3 duvara ölülerin konduğu duvar hücreleri açılmıştır. Bazı mezarların bazıları bu değişim sırasında yarım bırakılmış, bu yüzden bu mezarlar hem Erken Tunç Çağı hem de Roma dönemi kaya mezarı mimari özelliği göstermektedir. Alçak kayalık tepelere sahip olduğu için sayısız taş ocağı da yer almaktadır. Antik dönemde ana kayaya açılan su kuyuları ise bugün hala kullanılmaktadır.         

Anahtar Kelimeler: Kült Merkezi, Sin Kültü, Nekropol, Anıt Mezar, Rock Tomb.