Ünal KALAYCI

Anonim halk edebiyatı içerisinde yer alan tekerlemeler, hem bağımsız bir türdür hem de masallardan çocuk sayışmacalarına kadar çok farklı edebî türler içerisinde yer almaktadır. Ahenk unsurlarının ön planda olduğu bu türde dikkati çeken hususlardan biri de anlamı ilk bakışta bilinmeyen çok sayıda kelimenin kullanılmasıdır:  a. Hazara huzara Göz atanın gözü kızara   b. Dırın dırın Andırın İki dükkân bir fırın c. Huuu dilik bidilik Saçlar başlar kıvırcık Sen bu oyundan çık d. Avrat var zamuru zort Avrat var çepeli mürt Avrat var hazreti mülk Örneklerde de görüldüğü gibi “hazara huzara”, “dırın dırın”, “dilik bidilik”, “zamuru zort”, “çepeli mürt” kelimeleri günlük kullanımda yok gibidir. Tekerlemelerde kullanılan bu tür kelimelerin anlamları ya da görevleri yok mudur? Çalışmanın amacı, üzerinde pek düşünülmeyen tekerlemelerdeki bu tarz anlamsız gibi görünen kelimelere dikkat çekerek o kelimelerin anlam ve görevlerini sorgulamaktır. Çalışmanın ilk aşamasında AB projesi kapsamında hazırlanan “Tek Tek Tekerleme/ Kahramanmaraş Tekerlemeleri” adlı kitap taranarak anlamları ilk bakışta çözümlenemeyen kelimeler araştırma konusu olarak seçilmiştir. İkinci aşamada Kahramanmaraşlılarla görüşme yapılarak tekerlemelerde geçen ve anlamsız gibi görünen kelimelerin anlamları çözülmeye çalışılmıştır. Üçüncü aşamada yapılan görüşmelerden ve konuyla ilgili sözlüklerden hareketle bu kelimelerin anlamları ortaya çıkarılmış, anlamları bulunamayanların hangi amaçla kullanıldıkları tespit edilmiştir. Anket ve kaynak tarama yönteminin kullanıldığı bu çalışmanın sonunda ele alınan kırk yedi kelime ve o kelimelerin anlamları üzerine değerlendirme ve çıkarımlarda bulunulmuştur. 

Anahtar kelimeler: Tekerleme, Kahramanmaraş tekerlemeleri, anlamsız kelimeler, görevli kelimeler