Meder Saliev
Geçiş dönemi, toplumların hayatında büyük değişimlerin yaşanmaya başladığı, bunun da cemiyetin bütün değerlerine sirayet ettiği dönemlerdir. 1900’lü yılların başı, bütün Türk dünyasında büyük değişimlerin yaşandığı bir geçiş dönemidir. Türk Dünyasının yazı dilinden birisi olan Çağatayca etkisini kaybetmiş ve Türkistan’da pek çok konuşma dili bazı sebeple yine şu veya bu şekilde yazı dili olmaya başlamıştır. Bu dönemde verilen eserler de geçiş dönemi eserleridir. Sovyetlerin kurulmasından sonra devletin takip ettiği bir politikayla bu günkü şeklini alan pek çok Türk yazı dilinin bu geçiş döneminde özgün şeklini bulmak, diğer Türk lehçeleriyle müştereklerini tespit etmek ve bu metinlerden hareketle değişimin seyrini, yönünü vs tespit etmek mümkündür. Sovyet kaynaklarında Kırgızların yazısının 1924 yılında “Erkin Too” gazetesinin yayımlanmaya başlamasından sonra ortaya çıkmıştır şeklindeki bilgiler olmasına rağmen Kırgızlar arasında Sovyet öncesinde de bazı “moldo” dediğimiz yazar şairlerin, tarihçilerin olduğu görülmektedir. Bu makalede Kırgızların ilk yazar tarihçisi Osmanaalı Sıdıkov tarafından geçiş dönemi Çağatayca ile yayınlanmış olan “Muhtasar Tarih-i Kırgıziya” ile “Tarih-i Kırgız Şadmaniya” adlı eserlerinin gramer özellikleri incelenmiştir. Yazar eserini ne kadar saf Kırgız Türkçesi ile yazdığını söylemişse de geçiş dönemine denk geldiği için eserin içinde hem Çağatay hem de Kırgız Türkçesine ait özellikler bulunmaktadır. Eserlerde görülen gramer özellikleri Çağatayca ile Kırgız Türkçesinin özellikleriyle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmanın sonucunda hem Çağatayca hem de Kırgız Türkçesinde görülmeyen gramer özellikleri tespit edilmiştir. Bu gramer özellikleri, çağdaş Türk lehçeleri arasından hangi lehçelerinde kullanılmakta olduğu üzerinde durulmuştur ve eserde geçen örnekleri eserlerinin baş harfinden kısaltılarak /Ş/ ve /M/ şeklinde hangi sayfada ve kaçıncı satırında geçtiği belirtilmiştir.
Anahtar kelimeler: Çağatay Türkçesi, Çağdaş Kırgız yazı dili, Çağdaş Türk Lehçeleri, ses özellikleri, şekil özellikleri.
