Ali Haydar SOYSÜREN

1917 Ekim Devrimi ardından elde edilen bağımsızlığın 1920’de Bolşevik hareketiyle yitirilmesi, Azerbaycan bağımsızlık mücadelesini yeniden başlatmıştır. Bağımsızlık peşindeki Azerbaycan milliyetçiliğinin önderleri gittikleri ülkelerde farklı yol ve yöntemlerle hedefleri doğrultusunda çalışmayı sürdürmüşlerdir. Bu mücadelede Azerbaycan milliyetçileri, benzer akıbeti paylaşmış diğer milletlere mensup unsurlarla zaman zaman bir araya gelmiş, Sovyet yönetimine karşı mücadele, farklı unsurları birlikte harekete yönelten doğal bir zemin oluşturmuştur. Kafkasya Konfederasyon Şurası, 1930’lu yıllarda bu bağlamda yaşanmış bir deneyimdir. Mehmet Emin Resulzade liderliğindeki “Azerbaycan Milli Kurtuluş Hareketi” ile Kuzey Kafkasya Türk milliyetçileri ve Gürcistan Menşeviklerinin Kafkas ortak kimliği ekseninde ortak düşmana karşı kurdukları Kafkasya Konfederasyon Şurası deneyimi, 1930’lu yıllardaki Azerbaycan bağımsızlık mücadelesinin izlediği hattı anlamak bakımından kayda değer bir örnektir. Kafkasya Konfederasyon Şurası, Birinci Dünya Savaşıyla kurulan statükoya karşı revizyonist çıkışlarla dünyanın yeni bir denge aradığı ve İkinci Dünya Savaşına giden sürecin şekillendiği 1930’lu yıllarda kurulması itibariyle, dünya tarihindeki kritik bir dönemecin ürünüdür. Çalışma, Kafkasya Konfederasyon Şurası’nın hangi birikim ve ihtiyacın ürünü olarak şekillendiği, öngördüğü politik hat, bu bağlamda Resulzade liderliğindeki Azerbaycan milliyetçiliğinin Kafkasya merkezli duruşu üzerinde durmaktadır. Çalışmada, Kafkasya Konfederasyon Şurası’nın bileşenlerinden Azerbaycan milliyetçilerinin çıkardığı “İstiklal”, “Kurtuluş” dergileriyle ile Kuzey Kafkasyalı milliyetçilerin çıkardığı “Şimali Kafkasya” dergisi yoğunlukla kullanılmıştır.

Anahtar kelimeler: Kafkasya, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Sovyetler Birliği, Milliyetçilik.